ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Năm 1954, nhóm ba nhà làm phim Liên Xô gồm Roman Karmen, Vladimir Eshurin và Evgenhi Mukhin đến Việt Nam thực hiện bộ phim tài liệu về cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam trong suốt bảy tháng. Trong cuốn hồi ký “Ánh sáng trong rừng thẳm”, đạo diễn Roman Karmen đã dành nhiều trang viết tái hiện thời khắc lịch sử ngày Hà Nội giải phóng 10/10/1954.

Vào những ngày cuối cùng của chiến dịch Điện Biên Phủ, đạo diễn tài ba Roman Karmen cùng hai cộng sự Vladimir Eshurin và Evgenhi Mukhin được cử sang Việt Nam làm phim tài liệu.

Được sự chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng sự giúp đỡ của đồng nghiệp và nhân dân Việt Nam, Roman Karmen đã miệt mài lao động, hoàn thành xuất sắc bộ phim tài liệu màu đầu tiên về Việt Nam, ghi lại những khoảnh khắc hào hùng của cuộc kháng chiến chống Pháp và những năm tháng hòa bình đầu tiên ở miền Bắc.

Tháng 10/1954, từ chiến khu Việt Bắc, Roman Karmen trở về Hà Nội để chứng kiến giây phút bộ đội tiếp quản Thủ đô. Đoàn làm phim xuất phát từ làng Vòng lúc 5 giờ 30 sáng ngày 9/10, tiến vào trung tâm Thành phố.

Trong cuốn “Ánh sáng trong rừng thẳm”, Roman Karmen hồi tưởng:

“Chúng tôi tiến vào Hà Nội trong cơn mưa rào, thành phố tưởng như hoang vắng. Trên đường phố, những chiếc xe Jeep phóng đi vội vã, những đoàn xe tải ầm ầm lao qua. Các đội tuần tra lính Pháp vũ trang đi dọc các đại lộ rộng ở trung tâm Thành phố, được mưa rửa sạch, hầu như không một bóng người.

Nhưng ở các vùng ngoại vi, khu lao động và xóm thợ, không khí lại tấp nập khác thường. Ở đó, ngày hội giải phóng đã bắt đầu. Các cửa hàng nhỏ hé mở, tiếng nói cười rộn ràng, chỉ lặng đi trong chốc lát khi một chiếc xe bọc thép của Pháp với cần ăng-ten cao nghễu nghện gầm rú lăn bánh qua. Người dân vội chạy vào nhà, đóng sập cửa, rồi lại ló ra nhìn theo. Đường phố Hà Nội vắng vẻ, chỉ còn những người lính Pháp đang chuẩn bị cho cuộc ra đi vĩnh viễn.

Khoảng 6 giờ 30 sáng, chúng tôi theo phố Duy Tân rời trung tâm đi về phía Nam, đến địa điểm gặp gỡ giữa sĩ quan hai bên. 7 giờ 30, đoàn vượt lên trước, tiến vào Thành phố đang chết lặng. Các đơn vị lính Maroc hạ trại bên hồ Hoàn Kiếm. Những sĩ quan Pháp vội vã chụp ảnh lưu niệm trước Tháp Rùa. Ranh giới giữa hai khu vực trên bản đồ chỉ là một đường màu xanh.

Đúng 8 giờ sáng, bộ đội Việt Nam vượt qua ranh giới ấy, lần lượt tiếp quản Nhà băng Đông Dương, Bưu điện, Dinh Toàn quyền, chiếm lĩnh toàn bộ khu trung tâm, khu phố Mỹ, phố Anh, tiến về hồ Hoàn Kiếm. Ở đây, chúng tôi chứng kiến sự biến đổi kỳ diệu như ở các vùng ngoại ô: người dân sôi nổi ùa ra, tràn ngập các con phố. Hàng ngàn lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên ban công, cửa sổ, cột đèn. Những băng khẩu hiệu chào mừng Quân đội Nhân dân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Lao động Việt Nam giăng kín ngang đường.

Theo sau đoàn xe là bộ đội Việt Nam đi thành hàng giữa lòng phố. Và khi ấy, điều kỳ diệu đã diễn ra: Thành phố như đang ngủ bỗng sống dậy. Đường phố vốn tĩnh lặng bỗng trở nên tưng bừng, náo nhiệt. Hàng nghìn lá cờ đỏ tung bay, đường sá trở nên chật hẹp bởi dòng người reo mừng, vẫy tay, ôm hôn, nâng bổng trẻ em, vỗ tay, ca hát, cười và khóc trong niềm vui khôn tả.

Ở trung tâm Thành phố, tôi thấy những người có vẻ khá giả hơn — có lẽ là giới thương nhân, trí thức — nhưng gương mặt họ vẫn sáng lên cùng một niềm hạnh phúc như những người lao động bình dân. Dân nghèo cũng nồng nhiệt không kém, họ quây lấy từng anh bộ đội, nắm tay, ôm chầm, rưng rưng nước mắt.

Không cần nghi thức nào, mọi tầng lớp nhân dân Thủ đô đã biểu lộ trong ngày vĩ đại ấy sự thống nhất trọn vẹn của dân tộc Việt Nam. Mặt trời chói lọi chiếu sáng phố phường và Quảng trường Hà Nội tràn đầy những người dân trong trang phục ngày hội. Trong buổi sáng tuyệt vời này, không ai ngồi nhà. Mọi người đều đổ ra đường – những con đường rực rỡ khẩu hiệu và cờ hoa. Hà Nội đã chào đón những chiến sĩ giải phóng bằng tiếng reo vui, lời ca và những tràng vỗ tay vang dội.”