Hà Nội - Mùa chim trở lại
Dịp cuối thu đầu đông, người Hà Nội thích thú khi thấy những đàn cò vạc tìm về những tán cây trên Hồ Gươm, Hồ Tây, Hồ Trúc Bạch… lưu trú, làm tổ. Tiếng kêu của chúng làm sinh động cả một vùng mặt nước, giữa những âm thanh quen thuộc của phố phường.
Từ việc không tiếp tay mua bán động vật hoang dã đến ủng hộ giữ gìn hồ nước, bãi bồi, tán cây lớn, mỗi người dân đều đang góp phần bảo vệ "trạm nghỉ" của những loài chim mỗi dịp cuối năm ngay tại chính trung tâm Thủ đô náo nhiệt.
Hà Nội mùa chim về
Tại hồ Trúc Bạch, hàng trăm loài chim hoang dã cỡ lớn như vạc, diệc, cò... tự do bay lượn trên bầu trời, tạo nên một không gian thanh bình cho Thủ đô. Nhiều loài chim đã lựa chọn đền Thủy Trung Tiên ở giữa lòng hồ làm nơi trú ngụ. Hòn đảo này trước đây từng được gọi là "đảo cò" vì có nhiều chim về làm tổ. Hàng chục tổ chim được làm trên ngọn hai cây si trong đền, khiến nơi đây lúc nào cũng rộn rã tiếng chim.
Tại hồ Gươm, không khó bắt gặp những đàn chim hoang dã bay lượn, rỉa cánh, khiến người dân và du khách không khỏi tò mò, thích thú. Ở vị trí gần Thủy Tạ có những cây si tán um tùm, xòe rộng che phủ cả một không gian lớn ven hồ. Đây là địa điểm lý tưởng để những chú chim sinh sống và làm tổ. Từ thành phố Hồ Chí Minh ra Hà Nội du lịch, anh Xuân Thuận và bạn bè không khỏi bất ngờ khi lân đầu nhìn thấy hình ảnh đàn chim vạc, cò xanh làm tổ và kiếm ăn ngay giữa trung tâm thành phố.
"Mình thấy rất đặc biệt, và làm cho khách du lịch như chúng mình cảm thấy tò mò và vô cùng ấn tượng", anh Thuận chia sẻ.
Với những người dân đã sinh sống lâu năm tại Thủ đô, việc xuất hiện đàn chim tự nhiên ở hồ Gươm là một minh chứng rõ nhất cho thấy không gian xanh tại Hà Nội đang ngày càng phát triển, tạo nên những cảnh quan vô cùng đặc biệt cho thành phố.
"Đất lành chim đậu" - sự tồn tại và phát triển của các loài chim là một trong những chỉ số quan trọng về chất lượng môi trường, sinh thái của một vùng đất. Sự xuất hiện của những loài chim hoang dã cỡ lớn về hồ Gươm, hồ Tây và hồ Trúc Bạch trú ngụ, kiếm ăn cho thấy một không gian an toàn dù nằm giữa đô thị đông đúc.
Trạm dừng chân của cắt Amur
Những ngày cuối thu, bãi bồi sông Hồng trở thành điểm hẹn bất ngờ của giới quan sát chim khi có khoảng 30 đến 40 cá thể cắt Amur xuất hiện. Loài chim săn mồi nhỏ này vốn di chuyển theo một trong những tuyến đường di cư lớn của châu Á, men theo dải sông Hồng và các vùng mặt nước để tìm nơi dừng nghỉ an toàn trước khi tiếp tục hành trình về phương Nam tránh rét.
Những con cắt Amur với đôi cánh hẹp dài, thân hình nhẹ, tự do bay lượn trên khu vực sông Hồng. Đây là thời điểm chúng đi qua Việt Nam trên đường từ Mông Cổ, Nga, Trung Quốc xuống châu Phi để trú đông. Các nhà nghiên cứu ghi nhận, mỗi mùa, chúng chỉ dừng lại tại Hà Nội trong vài ngày, chủ yếu để nghỉ và kiếm ăn.
Tại bãi giữa sông Hồng và các vùng trũng ven đô, cắt Amur xuất hiện rải rác vào sáng sớm và cuối chiều. Nguồn thức ăn phong phú – từ côn trùng đến chim nhỏ – giúp chúng bổ sung năng lượng cho chặng đường di cư dài hàng chục nghìn kilomet phía trước. Hà Nội, với hệ sinh thái mặt nước và thảm cây gốc lớn, đã và đang trở thành một trạm dừng tự nhiên.
Nhiếp ảnh gia Trần Hồng, Chi hội Nghiên cứu và Bảo tồn chim hoang dã Việt Nam, chia sẻ: "Chim cắt là một trong những loài chim sở hữu tốc độ bay nhanh nhất. Khi săn mồi, chúng thường kiếm ở những nơi thoáng đãng mới có thể phát huy được tốc độ. Chim cắt thường xuyên ăn các loại sâu, rất tốt cho mùa màng và nông nghiệp. Những yếu tố thuận lợi này là điều khiến loài chim này dừng chân tại Hà Nội".
Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, việc một loài chim di cư như cắt Amur chọn Hà Nội làm điểm dừng chân càng cho thấy giá trị sinh thái đặc biệt của những không gian tự nhiên mà thành phố vẫn nỗ lực gìn giữ.
"Nơi đây rất gần khu dân cư, lại ồn ào do tiếng xe cộ, nhưng chim cắt vẫn về đây kiếm mồi là điều khiến nhiều người như tôi cảm thấy bất ngờ. Điều ấy như sự điểm tô cho thiên nhiên và sự đa dạng sinh học của Hà Nội", Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng bày tỏ.
Một loài chim đi nửa vòng trái đất, ghé lại Hà Nội chỉ trong vài ngày ngắn ngủi. Nhưng sự xuất hiện của chúng nói nhiều hơn những gì mắt thường có thể thấy. Rằng giữa nhịp đô thị dày đặc, Thủ đô vẫn nằm trong hành lang di cư toàn cầu của những sinh vật nhỏ bé mà bền bỉ này.
Câu chuyện bảo tồn
Tình trạng săn bắt chim trái phép vẫn đang diễn ra ngay trên địa bàn Hà Nội. Những tấm lưới “tàng hình” được giăng công khai, chờ đàn chim hoang dã sa vào khi đang bay lượn. Trái ngược với vẻ đẹp của mùa chim trở lại là một thực tế đáng báo động: nhiều loài chim di cư vẫn đối mặt với nguy cơ bị bẫy bắt ngay trên hành trình mà chúng đã duy trì hàng nghìn năm. Chỉ vài mùa bị tác động liên tiếp, đường bay của một loài hoàn toàn có thể bị phá vỡ, bởi chim di cư luôn phụ thuộc vào những “trạm nghỉ” an toàn để hồi phục năng lượng và tiếp tục sinh sản.
Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Động vật Hoang dã tại Việt Nam - ông Nguyễn Văn Thái - cho rằng: "Việc có nhu cầu sẽ luôn duy trì nguồn cung, và tiếp tục duy trì áp lực săn bắt đến các quần thể tự nhiên".
Trên không gian mạng, nhiều cá nhân và hội nhóm vẫn công khai đăng tải việc săn bắt, mua bán chim hoang dã, rồi tuồn vào các điểm tiêu thụ như nhà hàng đặc sản hay chợ chim. Những lời rao và chỉ điểm này đang khiến các loài chim bị đe dọa nghiêm trọng hơn. Thực tế cho thấy, việc ngăn chặn tình trạng này không thể chỉ trông chờ vào lực lượng chức năng hay các tổ chức chuyên môn, mà cần sự thay đổi từ chính cộng đồng: nói không với tiêu thụ động vật hoang dã.
