ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Khi cộng đồng nhà đầu tư vẫn còn chia rẽ sâu sắc về việc liệu thị trường AI hiện nay có phải là một bong bóng đầu cơ hay không, thì nỗi lo bong bóng AI vỡ lại gia tăng mạnh mẽ trong thời gian gần đây. Nguyên nhân là nhóm cổ phiếu công nghệ Mỹ, đặc biệt là các mã liên quan đến AI vừa trải qua đợt giảm giá mạnh nhất kể từ lần bán tháo hồi tháng 4 do lo ngại về thuế quan của chính quyền Trump. Sự biến động này gây ảnh hưởng lớn vì lĩnh vực AI đang giữ vai trò trụ cột của thị trường chứng khoán. Từ khi ChatGPT của OpenAI ra mắt vào năm 2022, các cổ phiếu liên quan đến AI đã đóng góp gần như toàn bộ mức tăng trưởng của thị trường Mỹ.

Bong bóng AI đang phình to?

Các cổ phiếu liên quan đến AI đã đóng góp khoảng 75% lợi nhuận của S&P 500, 80% tăng trưởng lợi nhuận và 90% tăng trưởng chi tiêu vốn kể từ khi ChatGPT của OpenAI ra mắt vào tháng 11 năm 2022. Nhóm “Magnificent seven” (Bảy công ty tuyệt vời) gồm Nvidia, Microsoft, Apple, Alphabet, Amazon, Meta Platforms và Tesla, hiện đang cùng nhau nắm giữ vốn hóa thị trường lớn hơn nền kinh tế Trung Quốc. Chỉ riêng Nvidia đã có giá trị cao hơn Nhật Bản, nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới.

Trong khi một số nhà quan sát cho rằng cuộc cách mạng AI hiện tại được hỗ trợ bởi các nguyên tắc kinh tế thực sự mang tính chuyển đổi thì một số người lại so sánh những biến động hiện nay với  cuộc khủng hoảng dot-com đầu những năm 2000.

Theo ông Andrew Garthwaite, chiến lược gia trưởng về cổ phiếu toàn cầu của UBS, lập luận rằng sự bùng nổ của AI có đủ mọi tiêu chí của một bong bóng cổ điển.

Ông nhấn mạnh xu hướng hiện nay đi theo một số mô hình quen thuộc. Thứ nhất, tâm lý "mua đáy" lan rộng, khi các nhà đầu tư đổ xô vào một tài sản khi giá của nó giảm. Thứ hai, niềm tin của nhà đầu tư rằng "lần này chắc chắn sẽ khác" nhờ công nghệ mang tính cách mạng. Thứ ba, sự tham gia của nhà đầu tư bán lẻ tăng lên, cùng với điều kiện tiền tệ nới lỏng và bối cảnh lợi nhuận trì trệ ngoài trừ mười công ty hàng đầu của Mỹ.

Ông Garthwaite lưu ý rằng 21% hộ gia đình Mỹ hiện sở hữu cổ phiếu cá nhân, và con số này tăng lên 33%, bao gồm cả các quỹ đầu tư. Trong khi đó, tăng trưởng lợi nhuận chủ yếu chỉ giới hạn ở các tập đoàn công nghệ lớn.

Trong một bài phỏng vấn với hãng tin BBC, ông Sundar Pichai, Giám đốc điều hành Alphabet cũng cho rằng mặc dù sự tăng trưởng đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI) là một "khoảnh khắc phi thường", nhưng vẫn có một số "sự phi lý" trong sự bùng nổ AI hiện nay.

Điều này diễn ra trong bối cảnh lo ngại ở Thung lũng Silicon và cả những nơi khác về một bong bóng AI khi giá trị của các công ty công nghệ AI đã tăng vọt trong những tháng gần đây và việc các công ty này chi tiêu mạnh tay cho ngành công nghiệp đang phát triển mạnh mẽ này. Cổ phiếu Alphabet đã tăng gấp đôi giá trị trong bảy tháng, lên 3,5 nghìn tỷ đô la khi thị trường ngày càng tin tưởng vào khả năng của gã khổng lồ tìm kiếm trong việc chống lại mối đe dọa từ OpenAI, chủ sở hữu ChatGPT.

Khi được hỏi liệu Google có miễn nhiễm với tác động của bong bóng AI vỡ hay không, ông Pichai cho biết gã khổng lồ công nghệ này có thể vượt qua cơn bão tiềm tàng đó, nhưng cũng đưa ra một cảnh báo. Ông Sundar Pichai - Giám đốc điều hành Alphabet chia sẻ: "Tôi nghĩ sẽ không có công ty nào miễn nhiễm, kể cả chúng tôi".

Trọng tâm đặc biệt là việc Alphabet đẩy mạnh phát triển các siêu chip chuyên dụng cho AI để cạnh tranh với công ty Nvidia, do ông Jensen Huang điều hành - công ty chỉ trong thời gian ngắn đã đạt mức định giá 5 nghìn tỷ đô la đầu tiên trên thế giới.

Khi định giá tiếp tục tăng, một số nhà phân tích tỏ ra hoài nghi về mạng lưới giao dịch trị giá 1,4 nghìn tỷ USD xoay quanh OpenAI, trong khi doanh thu năm nay của công ty chỉ bằng một phần nghìn số tiền đầu tư dự kiến.

Vào thời điểm trước năm 2000, giá trị của các công ty internet ban đầu tăng vọt trong bối cảnh làn sóng lạc quan về một công nghệ mới. Khi bong bóng dotcom nổ vào năm 2000, nhiều công ty sụp đổ, giá cổ phiếu lao dốc, và người lao động mất việc. Giá cổ phiếu giảm cũng khiến giá trị tiết kiệm và quỹ hưu trí của người dân bị ảnh hưởng.

Lời cảnh báo của ông Pichai gợi nhớ lại những bình luận tương tự của Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Alan Greenspan đưa ra vào năm 1996, cảnh báo về "sự phấn khích phi lý" trên thị trường trước cả khi bong bóng dotcom sụp đổ, ông Pichai nói rằng đầu tư trong ngành có thể “vượt tầm kiểm soát”.

Tuy nhiên, ông Pichai cho biết mô hình độc đáo của Google là sở hữu "toàn bộ" công nghệ của riêng mình - từ chip đến dữ liệu YouTube, đến các mô hình và khoa học tiên tiến - đồng nghĩa với việc công ty này có vị thế tốt hơn để vượt qua bất kỳ biến động nào của thị trường AI.

Lợi nhuận của Nvidia không xoa dịu nỗi lo 'bong bóng AI'

Nỗi lo sợ về bong bóng ngày càng lớn xung quanh cơn sốt trí tuệ nhân tạo lại nổi lên vào ngày 20/11 khi các thị trường chứng khoán hàng đầu của Mỹ giảm điểm, chưa đầy 24 giờ sau khi kết quả kinh doanh khả quan của nhà sản xuất chip Nvidia châm ngòi cho một đợt tăng giá. Thị trường cổ phiếu công nghệ châu Á cũng chứng kiến đà lao dốc.

Phố Wall ban đầu tăng điểm sau khi Nvidia, công ty đại chúng lớn nhất thế giới, trấn an các nhà đầu tư về nhu cầu mạnh mẽ đối với chip trung tâm dữ liệu tiên tiến của họ.

Báo cáo thu nhập khủng từ Nvidia, công ty dẫn đầu trong ngành sản xuất chip, được công bố vào thứ Tư 19/11 ban đầu dường như đã xoa dịu nỗi lo rằng các khoản đầu tư lớn vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo có thể đã bị đầu tư quá mức. Trong ba tháng tính đến cuối tháng 10, Nvidia cho biết doanh thu của họ đã tăng vọt 62% lên 57 tỷ đô la Mỹ. Công ty đã báo cáo doanh thu từ việc bán trung tâm dữ liệu đạt 51,2 tỷ đô la vượt kỳ vọng 49 tỷ đô la. Công ty cũng đưa ra dự báo cho quý hiện tại là 65 tỷ đô la vượt qua kỳ vọng 61 tỷ đô la của Phố Wall.

Nhưng sự phấn khích này không kéo dài lâu khi xuất hiện nhiều cảnh báo rằng đà tăng giá cổ phiếu do công nghệ dẫn đầu - chứng kiến nhiều thị trường đạt kỷ lục và các công ty đạt mức vốn hóa khổng lồ - có thể đã kết thúc và có thể xảy ra một đợt điều chỉnh.

Khi công bố báo cáo vượt dự báo của Nvidia, Giám đốc Jensen Huang đã bác bỏ lo ngại về bong bóng khiến thị trường chứng khoán toàn cầu chao đảo.

Sau khi công ty Nvidia tạo nên đợt tăng giá ở châu Á vào thứ năm, chứng khoán Phố Wall bắt đầu tăng mạnh, nhưng sau đó đảo chiều mạnh, với việc bán tháo gia tăng do lo ngại về thị trường lao động Mỹ.

Thị trường châu Á vào thời điểm đó cũng chìm trong sắc đỏ, với các gã khổng lồ công nghệ dẫn đầu. Cổ phiếu của Samsung Electronics giảm 4,8% và đối thủ SK Hynix giảm hơn 9%. Đây là hai trong số những nhà sản xuất chip nhớ hàng đầu thế giới.

Một ông lớn sản xuất chip khác, TSMC, đã giảm gần 4% tại Đài Loan, trong khi SoftBank của Nhật Bản, một nhà đầu tư lớn của OpenAI, công ty sản xuất ChatGPT, đã giảm tới 10,7% trong phiên giao dịch đầu ngày.

Ông Han Ji-young, một nhà phân tích của Kiwoom Securities, cho biết: "Thu nhập của Nvidia chắc chắn là một bất ngờ, nhưng trong thời điểm biến động ngắn hạn gia tăng, ngay cả những chất xúc tác mạnh cũng khó có thể tạo ra mức tăng trưởng có ý nghĩa".

Công ty nghiên cứu Gartner của Mỹ thì nhận định rằng chi tiêu liên quan đến AI dự kiến sẽ đạt khoảng 1,5 nghìn tỷ đô la vào năm 2025 và hơn 2 nghìn tỷ đô la vào năm 2026 - tương đương gần 2% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu.

Căng thẳng địa chính trị đang góp phần thúc đẩy sự điên cuồng này, chủ yếu là để xây dựng các trung tâm dữ liệu chứa hàng chục nghìn con chip đắt tiền, cần nguồn điện lớn và hệ thống làm mát tiêu tốn nhiều năng lượng.

SoftBank, OpenAI và gã khổng lồ điện toán đám mây Oracle đang cùng nhau dẫn đầu dự án Stargate trị giá 500 tỷ đô la nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng AI tại Mỹ được Tổng thống Donald Trump công bố vào tháng 1.

Ông Stephen Innes, đối tác quản lý của SPI Asset Management cho biết không có "chất xúc tác duy nhất" nào cho sự sụt giảm giá cổ phiếu.

Ông cho biết: "Những gì chúng tôi thấy là thị trường đang rơi vào trạng thái tâm lý bất ổn - kiểu đảo ngược mà mọi nhà giao dịch kỳ cựu đều đã trải qua, nhưng không thể định lượng hoặc lý giải một cách hợp lý theo thời gian thực".

Xu hướng hiện tại có tương tự bong bóng dot-com?

Các nhà phân tích cho rằng cổ phiếu AI tăng giá là do giá trị thực sự nó mang lại, chứ không phải do tình trạng đầu cơ như bong bóng dot-com những năm 2000. Tuy nhiên, yếu tố thực sự khiến cổ phiếu AI đối mặt với nguy cơ bong bóng là nhu cầu tăng cao và tình trạng tắc nghẽn cơ sở hạ tầng không đáp ứng được nhu cầu về AI.

Tại Mỹ, những lo ngại về định giá AI cao đã bắt đầu đè nặng lên các thị trường rộng lớn hơn, trong khi các nhà hoạch định chính sách của Anh cũng đã đánh dấu rủi ro bong bóng. Tuy nhiên, những người khác cảnh báo không nên so sánh đơn giản với thời kỳ dot-com.

Chuyên gia phân tích cổ phiếu Peter Oppenheimer của Goldman Sachs chỉ ra rằng, không giống như các công ty đầu cơ đầu những năm 2000, các công ty AI khổng lồ ngày nay đang mang lại lợi nhuận thực sự.

Ông Oppenheimer cho biết: “Mặc dù giá cổ phiếu AI tăng mạnh, nhưng điều này đi kèm với mức tăng trưởng thu nhập bền vững, chứ không chỉ là đầu cơ”.

Khác biệt chính giữa sự bùng nổ AI hiện nay và bong bóng dot-com vào cuối những năm 1990 nằm ở định giá.

Goldman Sachs chỉ ra rằng tỷ lệ giá trên thu nhập (P/E) trung bình trong 24 tháng tới của nhóm 7 công ty tuyệt vời Magnificent seven hiện nay là 27 lần thu nhập.

Con số này gần bằng một nửa mức định giá trung bình của các cổ phiếu công nghệ hàng đầu trong thời kỳ bong bóng năm 2000, khi các công ty như Cisco Systems, IBM, Oracle, Lucent Technologies được giao dịch với bội số P/E cao ngất ngưởng.

Tuy nhiên, ngoài những suy đoán về định giá trong tương lai, một vấn đề thực tế và cấp bách hơn đang nổi lên. Cho đến nay, phần lớn các cuộc thảo luận về AI vẫn tập trung vào nhu cầu - liệu các sản phẩm và dịch vụ AI có đáp ứng được nhu cầu thực tế của khách hàng hay không.

Nhưng một góc nhìn mới đang dần được chấp nhận: nhu cầu không phải là vấn đề. Thực tế, nhu cầu quá lớn đến mức khả năng cung cấp năng lực tính toán và năng lực vật lý cần thiết của ngành công nghiệp này đang gặp khó khăn.

Theo Jordi Visser, người đứng đầu AI Macro Nexus Research tại 22V Research, ngành công nghiệp AI đang phải đối mặt với thách thức nghiêm trọng về phía cung - đặc biệt là về năng lượng và cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ sự phát triển của ngành.

Ông Visser cho biết trong một video gần đây rằng: "Đây không phải là bong bóng dot-com, vì cầu đang vượt xa nguồn cung . Giai đoạn đầu tư AI tiếp theo sẽ không được xác định bởi ai có thể chi tiêu nhiều nhất, mà bởi ai có thể thực hiện được điều này bất chấp sự hạn chế ".

Các công ty AI có khách hàng, vốn và hợp đồng, nhưng họ không thể triển khai cơ sở hạ tầng đủ nhanh để kiếm tiền từ chúng.

Oracle, tập đoàn công nghệ máy tính đa quốc gia của Mỹ là một ví dụ. CEO Oracle Safra Catz xác nhận công ty đang trải qua giai đoạn khó khăn. Mặc dù doanh thu tồn đọng 455 tỷ đô la và các hợp đồng lớn với Meta, OpenAI và xAI, công ty "vẫn đang từ chối khách hàng" do thiếu hụt năng lực.

Nhu cầu AI đã va chạm với những giới hạn vật lý. Rào cản tiếp theo là quyền kiểm soát đất đai, điện, nước và lưới điện. Các công ty có megawatt cố định nắm giữ vị thế mạnh hơn các công ty cung cấp GPU. Nguồn điện giá rẻ và ổn định sẽ quyết định tốc độ của toàn bộ quá trình xây dựng. Tóm lại, sự thay đổi đang diễn ra trong lĩnh vực AI mang tính cấu trúc.

Câu hỏi hiện nay không chỉ đơn thuần là liệu bong bóng AI có vỡ hay không, vì lịch sử cho thấy rằng ngay cả khi bong bóng vỡ, các công nghệ cơ bản thường tái xuất hiện mạnh mẽ hơn và có khả năng biến đổi hơn. Trong trường hợp của AI, nỗi lo không phải là nhu cầu sẽ biến mất mà là thế giới vật chất không thể theo kịp để đáp ứng nhu cầu về AI trong tương lai.