Hướng tới Đại hội đại biểu lần thứ XVIII Đảng bộ Thành phố Hà Nội – sự kiện chính trị trọng đại mở ra định hướng cho Thủ đô trong 5 năm tới và xa hơn nữa – những vấn đề về văn hóa và con người đang nhận được sự quan tâm đặc biệt. Văn kiện trình Đại hội lần này không chỉ đề cập đến phát triển kinh tế, hạ tầng hay công nghệ mà nhấn mạnh mạnh mẽ đến việc phát huy giá trị văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, đồng thời phát triển công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế chủ lực. Đây chính là tầm nhìn chiến lược, khẳng định văn hóa và con người là trụ cột để Hà Nội bứt phá, trở thành Thủ đô văn hiến – văn minh – hiện đại – hạnh phúc.

Hướng tới Đại hội XVIII Đảng bộ Thành phố, nhìn lại nhiệm kỳ XVII có thể thấy Hà Nội đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, trong đó nổi bật nhất là việc đưa văn hóa trở thành một trụ cột phát triển ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Thủ đô hiện là địa phương có số lượng di tích lớn nhất cả nước với 6.489 di tích, trong đó có 22 cụm di tích quốc gia đặc biệt, 1.166 di tích cấp quốc gia, 1.572 di tích cấp thành phố và hơn 3.600 di tích chưa xếp hạng. Chỉ riêng trong nhiệm kỳ này, Thành phố đã xếp hạng thêm 5 di tích quốc gia đặc biệt, 6 di tích quốc gia và 110 di tích cấp thành phố, vượt xa chỉ tiêu đề ra và cho thấy quyết tâm gìn giữ, tôn vinh di sản.

Không chỉ dừng ở con số, Hà Nội còn mạnh dạn dành nguồn lực đầu tư khổng lồ cho bảo tồn. 579 dự án tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích đã được phê duyệt với tổng kinh phí hơn 14.000 tỷ đồng, trong đó có 58 dự án do Thành phố trực tiếp đầu tư và hơn 500 dự án hỗ trợ cho các quận, huyện. Kết quả đến nay, đã có 166 dự án được thẩm định, 150 dự án phê duyệt và 100 dự án đang triển khai. Nhiều công trình biểu tượng đã được khoác áo mới, từ Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Thành cổ Sơn Tây cho đến các di tích gắn với đời sống tín ngưỡng dân gian, góp phần làm phong phú thêm không gian văn hóa đô thị. Có thể nói, mỗi dự án được triển khai không chỉ mang ý nghĩa kiến trúc mà còn là sự hồi sinh ký ức, nuôi dưỡng lòng tự hào và trách nhiệm của cộng đồng với cội nguồn.

Song song với bảo tồn di sản vật thể, Hà Nội triển khai đề án kiểm kê di sản phi vật thể lần thứ hai, phê duyệt kế hoạch bảo vệ và phát huy các di sản được UNESCO ghi danh. Nhờ vậy, những giá trị như hát Ca trù, tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, lễ hội Gióng… tiếp tục được bảo tồn và lan tỏa, không chỉ trong cộng đồng người dân mà còn trở thành tài sản chung được bạn bè quốc tế công nhận. Văn hóa Thăng Long – Hà Nội vì thế không chỉ là truyền thống, mà là vốn liếng cho hiện tại và tương lai.

Đặc biệt, Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển công nghiệp văn hóa. Sau hơn ba năm triển khai, kết quả rất đáng khích lệ: 13/14 chỉ tiêu đã hoàn thành, nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch. Tỷ lệ gia đình văn hóa đạt 88%, thôn làng văn hóa đạt 65%, tổ dân phố văn hóa đạt 75%, và cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa hàng năm đạt 92%. Những con số này phản ánh sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, giúp định hình nếp sống văn minh, đồng thuận và nhân văn trong từng khu dân cư, từng gia đình, từng công sở.

Cùng với đó, Hà Nội đã bứt phá trong tổ chức các sự kiện văn hóa – nghệ thuật lớn. Từ SEA Games 31, Lễ hội Thiết kế sáng tạo, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội, Lễ hội Áo dài, Lễ hội Du lịch đến chuỗi chương trình đặc biệt kỷ niệm 80 năm Quốc khánh năm 2025, tất cả đều trở thành những ngày hội lớn, quy tụ hàng triệu người dân và du khách. Đặc biệt, những concert quy mô quốc gia như “Tổ quốc trong tim” tại Sân vận động Mỹ Đình, V Concert – Rạng rỡ Việt Nam và V Fest – Thanh xuân rực rỡ tại Trung tâm Triển lãm Việt Nam đã để lại dấu ấn sâu sắc. Không chỉ là những bữa tiệc âm nhạc, đây còn là thông điệp mạnh mẽ về niềm tự hào dân tộc, khát vọng vươn lên của thế hệ trẻ, và năng lực tổ chức sự kiện tầm cỡ của Thủ đô.

Nhìn lại, có thể thấy văn hóa trong nhiệm kỳ XVII không còn đứng bên lề phát triển, mà đã thực sự trở thành nguồn lực nội sinh, động lực tinh thần và sức mạnh mềm của Hà Nội. Đầu tư hàng chục nghìn tỷ đồng cho di sản, phát triển công nghiệp văn hóa, tổ chức hàng loạt sự kiện quy mô quốc gia và quốc tế, cùng với việc lan tỏa phong trào văn hóa cơ sở, tất cả đã góp phần làm nên tầm vóc mới cho Thủ đô – một Hà Nội không chỉ là trung tâm chính trị, kinh tế, mà còn là trung tâm văn hóa lớn của cả nước, nơi văn hóa và con người chính là cội nguồn sức mạnh để bước vào giai đoạn phát triển mới.

Nếu di sản văn hóa là vốn quý của quá khứ, thì con người chính là “nguồn vốn sống” của hiện tại và tương lai. Hà Nội từ lâu đã được biết đến là nơi hội tụ tinh hoa trí tuệ, nghệ thuật và sáng tạo. Trong nhiệm kỳ XVII, điều này tiếp tục được khẳng định mạnh mẽ khi thành phố không ngừng khuyến khích và lan tỏa tinh thần cống hiến của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân và cộng đồng sáng tạo.

Sự đóng góp ấy thể hiện rõ trong những con số: Hà Nội hiện có gần 5.000 hội viên văn học – nghệ thuật thuộc nhiều chuyên ngành, trong đó nhiều người là nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú, nhà khoa học uy tín, có ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hóa cả nước. Đội ngũ này đã tạo nên những tác phẩm, công trình văn hóa giá trị, đồng thời tham gia tích cực vào việc phản biện, góp ý chính sách, giúp Thủ đô xây dựng những chiến lược văn hóa phù hợp với xu thế phát triển.

Cùng với giới trí thức, vai trò của cộng đồng sáng tạo ngày càng được coi trọng. Hà Nội là thủ đô đầu tiên ở Đông Nam Á gia nhập mạng lưới “Thành phố sáng tạo của UNESCO” trong lĩnh vực thiết kế. Đây không chỉ là danh hiệu quốc tế, mà còn là cam kết để Hà Nội trở thành trung tâm nuôi dưỡng sáng kiến, khởi nghiệp sáng tạo. Thực tế, trong giai đoạn vừa qua, thành phố đã hình thành khoảng 60 không gian sáng tạo hoạt động ở nhiều lĩnh vực – từ nghệ thuật đương đại, âm nhạc, thời trang, kiến trúc cho đến công nghệ số. Những địa chỉ như Heritage Space, Manzi, The Factory, Ơ Kìa Hà Nội… đã trở thành điểm hẹn văn hóa, nơi các nghệ sĩ trẻ thử nghiệm ý tưởng, trao đổi và kết nối với bạn bè quốc tế.

Đặc biệt, sự tham gia của cộng đồng không chỉ dừng lại ở sáng tạo nghệ thuật, mà còn lan tỏa trong những hoạt động xã hội và bảo tồn di sản. Nhiều nghệ nhân làng nghề như gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, tranh dân gian Đông Hồ… đã đóng vai trò “sứ giả văn hóa”, vừa giữ nghề truyền thống, vừa đưa sản phẩm vào không gian hiện đại, góp phần xây dựng thương hiệu Hà Nội – thành phố của sáng tạo và hội nhập. Đồng thời, nhiều nhóm cộng đồng trẻ đã khởi xướng các dự án bảo tồn ký ức đô thị, như vẽ tranh tường, làm phim tài liệu, triển lãm ảnh… để làm sống lại ký ức Hà Nội trong đời sống hôm nay.

Không thể không nhắc đến vai trò của trí thức và văn nghệ sĩ trong các sự kiện lớn của Thủ đô. Chính họ là những người đã góp phần tạo nên những khoảnh khắc khó quên trong các lễ hội, liên hoan, concert quốc gia – từ chương trình "Điều còn mãi"ngày 2/9, đến V Concert "Rạng rỡ Việt Nam", V Fest  "Thanh xuân rực rỡ", hay "Tổ quốc trong tim" tại Mỹ Đình nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh. Đó là lúc văn hóa không còn là khẩu hiệu, mà trở thành sức mạnh gắn kết hàng chục nghìn con người trong niềm tự hào chung.

Rõ ràng, việc huy động nguồn lực văn hóa – con người không chỉ nằm ở những chương trình hỗ trợ tài chính, mà còn ở cách thành phố tạo ra cơ chế để tài năng được tôn vinh, sáng kiến được khuyến khích, cộng đồng được kết nối. Khi trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân và người dân cùng chung tay, Hà Nội sẽ có đủ sức mạnh để trở thành trung tâm sáng tạo hàng đầu khu vực, và xa hơn nữa là một thương hiệu văn hóa toàn cầu.

Hà Nội là một trong số ít thủ đô trên thế giới sở hữu bề dày di sản văn hóa đặc biệt phong phú. Với hơn 6.400 di tích các loại, trong đó có 22 di tích quốc gia đặc biệt, 1.166 di tích quốc gia và 1.572 di tích cấp thành phố, Thủ đô thực sự là một “bảo tàng sống” về lịch sử, văn hóa và kiến trúc. Không chỉ lưu giữ, Hà Nội còn đi đầu trong cả nước trong việc đầu tư nguồn lực để di sản thực sự trở thành nền tảng của phát triển. Chỉ tính riêng trong nhiệm kỳ XVII, thành phố đã triển khai 579 dự án tu bổ, tôn tạo di tích với tổng vốn đầu tư hơn 14.000 tỷ đồng, đưa nhiều công trình từ tình trạng xuống cấp trở thành những điểm đến văn hóa – du lịch hấp dẫn.

Không dừng lại ở việc gìn giữ “hồn cốt” nghìn năm, Hà Nội đã và đang khai thác di sản theo cách hiện đại hơn, sáng tạo hơn. Những lễ hội gắn với di sản như hội Gióng, lễ hội Chùa Hương, hay không gian trình diễn ca trù, xẩm, quan họ tại phố cổ đã biến giá trị truyền thống thành trải nghiệm đương đại. Những tuyến phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, Thành cổ Sơn Tây hay sắp tới là không gian ven sông Hồng đã mở ra cách tiếp cận mới: di sản không chỉ để chiêm ngưỡng, mà phải được “sống cùng”, trở thành hơi thở hàng ngày của người dân và du khách.

Bên cạnh đó, Hà Nội đang triển khai mạnh mẽ Đề án bảo tồn và phát huy giá trị khu vực hồ Tây – một không gian vừa giàu giá trị lịch sử, vừa có tiềm năng lớn về sinh thái, du lịch và sáng tạo. Khi hoàn thành, hồ Tây sẽ không chỉ là thắng cảnh nổi tiếng, mà còn trở thành trung tâm văn hóa – nghệ thuật, nơi tổ chức các sự kiện tầm vóc quốc tế. Đây là bước đi quan trọng để Hà Nội khẳng định vị thế một đô thị toàn cầu, nơi di sản truyền thống hòa quyện cùng xu hướng hiện đại.

Đáng chú ý, việc UNESCO công nhận Hoàng thành Thăng Long và Khu di tích Cổ Loa là di sản thế giới đã tạo đà để Hà Nội tiếp tục vận động những hồ sơ liên tỉnh và liên quốc gia. Những di sản này không chỉ khẳng định vị thế quốc tế của Thủ đô, mà còn mở ra cơ hội để phát triển du lịch sáng tạo, kết nối Hà Nội với bạn bè năm châu. Khi mỗi viên gạch, mái ngói được “thắp sáng” bằng công nghệ số, khi ký ức lịch sử được kể lại qua phim ảnh, âm nhạc, và khi cộng đồng được trao quyền tham gia gìn giữ, thì di sản sẽ thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế – xã hội.

Có thể nói, trong nhiệm kỳ vừa qua, Hà Nội đã vượt qua cách nghĩ “giữ gìn để bảo tồn”, mà chuyển sang “giữ gìn để phát triển”. Bảo tồn không còn là bảo quản, mà là tái sinh; di sản không còn là gánh nặng, mà trở thành tài sản. Chính nhờ tư duy đó, Thủ đô bước vào nhiệm kỳ XVIII với một nền tảng vững chắc: biến kho tàng di sản nghìn năm thành động lực mềm để tạo dựng sức mạnh mới – sức mạnh của bản sắc, niềm tự hào và sự hấp dẫn.

Trong kỷ nguyên kinh tế tri thức và toàn cầu hóa, văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà còn là nguồn lực phát triển đầy tiềm năng. Với Hà Nội, việc phát triển công nghiệp văn hóa đã được xác định là một trong những khâu đột phá, nhằm đưa Thủ đô trở thành trung tâm sáng tạo hàng đầu của khu vực.

Nhiệm kỳ XVII đã chứng kiến những bước đi quyết liệt. Hà Nội ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển công nghiệp văn hóa – lần đầu tiên một địa phương trong cả nước làm được điều này. Kết quả cho thấy sức bật mạnh mẽ: nhiều chỉ tiêu đạt và vượt kế hoạch, hàng loạt ngành công nghiệp văn hóa có bước phát triển nhanh chóng, từ điện ảnh, âm nhạc, mỹ thuật, thiết kế, thời trang, đến quảng cáo, kiến trúc và du lịch văn hóa. Thành phố đã khẳng định vai trò tiên phong khi biến công nghiệp văn hóa từ một lĩnh vực tiềm năng thành một “ngành kinh tế mũi nhọn” gắn liền với thương hiệu quốc tế.

Hà Nội hiện có hơn 60 không gian sáng tạo, tập trung tại các quận nội thành, là nơi khởi nguồn của hàng trăm ý tưởng nghệ thuật, khởi nghiệp văn hóa và dự án cộng đồng. Các sự kiện lớn như Lễ hội Thiết kế sáng tạo, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội, Tuần lễ Áo dài, Festival Âm nhạc Quốc tế Gió mùa Monsoon, hay những chương trình gắn với kỷ niệm 80 năm Quốc khánh như V Concert "Rạng rỡ Việt Nam|, V Fest "Thanh xuân rực rỡ" và "Tổ quốc trong tim" đã khẳng định năng lực tổ chức sự kiện tầm cỡ, đồng thời chứng minh công nghiệp văn hóa hoàn toàn có thể trở thành “sức hút mềm” của Thủ đô.

Bên cạnh đó, sự gắn kết giữa công nghiệp văn hóa và du lịch cũng ngày càng rõ nét. Các tour du lịch di sản, du lịch đêm ở Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu – Quốc Tử Giám, phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm… đã mở ra cách tiếp cận mới, nơi du khách không chỉ tham quan, mà còn được trải nghiệm nghệ thuật, ẩm thực và lối sống Hà Nội. Những mô hình này cho thấy văn hóa có thể tạo ra giá trị kinh tế trực tiếp, đồng thời quảng bá hình ảnh Thủ đô ra thế giới.

Tầm nhìn nhiệm kỳ XVIII là đưa Hà Nội trở thành “Thành phố sáng tạo toàn cầu”, nơi công nghiệp văn hóa đóng góp ngày càng lớn vào GRDP và tạo công ăn việc làm chất lượng cao cho người dân. Điều này đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ: từ cơ chế chính sách thông thoáng, hạ tầng hiện đại, đến môi trường sáng tạo cởi mở, nơi mọi ý tưởng, từ một bộ phim lịch sử, một thương hiệu thời trang trẻ, đến một nền tảng công nghệ văn hóa số, đều có cơ hội phát triển. Khi đó, Hà Nội không chỉ là Thủ đô ngàn năm văn hiến, mà còn là trung tâm sáng tạo của châu Á, điểm đến văn hóa của thế giới.

Bước vào nhiệm kỳ XVIII, Hà Nội đứng trước một khát vọng lớn: không chỉ phát triển hạ tầng, mở rộng không gian đô thị, hay gia tăng chỉ số kinh tế, mà phải xây dựng một Thủ đô thật sự đáng sống, nơi văn hóa và con người trở thành linh hồn của mọi chính sách. Văn kiện trình Đại hội lần này đã nêu rõ, văn hóa phải được coi là thước đo phát triển, thể hiện trong chất lượng sống, niềm tin và sự tự hào của người dân. Đó là sự chuyển dịch quan trọng – từ chỗ lấy vật chất làm trung tâm sang coi hạnh phúc con người mới là mục tiêu tối thượng.

Hình ảnh con người Hà Nội trong thời kỳ mới cũng được khắc họa với nhiều tầng ý nghĩa. Không chỉ dừng lại ở phẩm chất thanh lịch, văn minh vốn có, công dân Thủ đô phải mang trong mình bản lĩnh chính trị, tinh thần sáng tạo, năng lực hội nhập quốc tế và một lối sống nhân văn. Điều này đòi hỏi một nền giáo dục nhân cách toàn diện – từ gia đình, nhà trường đến xã hội – để thế hệ trẻ lớn lên trong niềm tự hào và trách nhiệm. Khi mỗi học sinh biết yêu Hà Nội từ một cuốn sách, một buổi học lịch sử, đến trải nghiệm trong các hoạt động văn hóa – nghệ thuật, thì họ sẽ trở thành công dân có bản lĩnh, sẵn sàng hội nhập mà không đánh mất cốt cách.

Không gian văn hóa mới cũng là một định hướng đột phá. Hà Nội không chỉ bảo tồn phố cổ, di sản nghìn năm, mà còn khai thác các không gian sáng tạo hiện đại: sông Hồng với tiềm năng trở thành trục văn hóa – du lịch của cả vùng; hồ Tây như một trung tâm sinh thái – nghệ thuật; các không gian ngầm, không gian trên cao và đặc biệt là không gian số, nơi văn hóa được lan tỏa bằng công nghệ. Kinh tế đêm, nếu được tổ chức đặc thù theo từng khu vực, sẽ biến Hà Nội thành thành phố không ngủ, sôi động nhưng vẫn giàu bản sắc.

Phát triển công nghiệp văn hóa trong giai đoạn mới cũng là kỳ vọng lớn. Điện ảnh, nghệ thuật đương đại, thời trang, du lịch sáng tạo, công nghiệp thiết kế, văn hóa số… sẽ không chỉ tạo giá trị kinh tế, mà còn khẳng định thương hiệu Hà Nội – Thành phố sáng tạo toàn cầu. Những sự kiện văn hóa nghệ thuật tầm vóc quốc tế, từ concert đến festival, sẽ trở thành “đặc sản tinh thần” của Thủ đô, vừa gắn kết cộng đồng, vừa quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Tuy nhiên, tất cả những kỳ vọng ấy chỉ có thể thành hiện thực nếu Hà Nội đầu tư nghiêm túc cho giáo dục nhân cách và văn hóa ứng xử. Từ việc dạy trẻ biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, đến xây dựng văn hóa công vụ minh bạch, trách nhiệm, và lan tỏa tinh thần văn hóa trong quản trị xã hội – đó là những việc làm thiết thực để văn hóa thấm vào từng hành vi. Khi đó, văn hóa không chỉ hiện diện trong bảo tàng, lễ hội, mà trong chính cách người Hà Nội đi trên đường, làm việc trong công sở, ứng xử trong gia đình và cộng đồng.

Đại hội XVIII Đảng bộ Thành phố Hà Nội không chỉ là một kỳ Đại hội thường niên theo chu kỳ 5 năm mà là một dấu mốc lịch sử mở ra tầm nhìn mới cho Thủ đô trong kỷ nguyên hội nhập toàn cầu. Nếu trong quá khứ, Hà Nội được khẳng định bởi chiều sâu văn hiến và bản lĩnh anh hùng, thì trong hiện tại và tương lai, sức mạnh lớn nhất của Thủ đô chính là văn hóa và con người.

Một Thủ đô văn hiến – văn minh – hiện đại không thể chỉ được đo bằng những tòa nhà cao tầng hay những chỉ số tăng trưởng kinh tế, mà phải được cảm nhận trong nếp sống thanh lịch, trong sự sáng tạo không ngừng, trong tinh thần đoàn kết nhân văn, và trên hết là trong hạnh phúc của mỗi người dân. Đó mới là thước đo bền vững, là niềm tin để Hà Nội khẳng định vị thế trung tâm lớn của cả nước, đồng thời vươn tầm ra thế giới.

Những công trình di sản được hồi sinh, những không gian sáng tạo được mở ra, những concert tầm vóc quốc gia làm rung động hàng vạn trái tim, hay những dự án công nghiệp văn hóa đang dần thành ngành kinh tế chủ lực – tất cả đều cho thấy Hà Nội đang bước đi bằng đôi chân vững chắc của truyền thống và đổi mới.

Khi mỗi người dân cảm thấy tự hào về nơi mình sống, khi thế hệ trẻ tìm thấy cơ hội để sáng tạo và cống hiến, khi văn hóa trở thành hơi thở đời thường và sức mạnh mềm lan tỏa ra thế giới – đó là lúc Hà Nội thực sự chạm tới tầm vóc Thủ đô toàn cầu. Và hành trình ấy bắt đầu từ chính Đại hội XVIII này, với khát vọng xây dựng một Hà Nội không chỉ là trung tâm chính trị – hành chính của cả nước, mà còn là thủ đô của niềm tin, sáng tạo và hạnh phúc.