Tín hiệu lạc quan về Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Trung
Cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình vào thứ Năm tới tại Hàn Quốc được kỳ vọng đem lại tác động tích cực và hạ nhiệt căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Trước cuộc gặp này, các quan chức Mỹ và Trung Quốc đã đạt được một thỏa thuận khung, giúp ngăn chặn nguy cơ áp mức thuế 157% có thể gây thiệt hại lớn đối với hàng hóa Trung Quốc và tạo thuận lợi cho cuộc gặp thượng đỉnh diễn ra suôn sẻ.
Tín hiệu tích cực từ Malaysia
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Đại diện Thương mại Jamieson Greer đã có cuộc gặp với Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong và nhà đàm phán thương mại hàng đầu Lý Thành Cương bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 tại thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia trong vòng thảo luận trực tiếp thứ năm giữa hai bên kể từ tháng 5 vừa qua.
Phát biểu với báo giới, Bộ trưởng Bessent xác nhận hai bên đã đạt được đồng thuận cơ bản về một thỏa thuận sơ bộ "rất thành công" để các nhà lãnh đạo hai nước thảo luận vào ngày 30/10 tới.
"Đây là cuộc họp thứ năm tôi có với Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong và chúng tôi đã thảo luận nhiều vấn đề khác nhau. Tôi nghĩ rằng chúng tôi đã đạt được một khuôn khổ cơ bản cho hai nhà lãnh đạo sẽ gặp nhau tại Hàn Quốc vào thứ Năm tới. Tổng thống Trump đã trao cho tôi quyền linh hoạt tối đa đối với thuế 100% nếu Trung Quốc triển khai kiểm soát xuất khẩu khoáng sản đất hiếm toàn cầu và nhờ đó chúng tôi đã ngăn chặn được nguy cơ này. Chúng tôi có các cuộc họp định kỳ hàng quý với phía Trung Quốc, dự kiến vào ngày 10/11 hoặc trước đó, nhưng nhờ tiến triển này, tôi nghĩ chúng tôi sẽ không cần cuộc họp đó. Thuế quan đã được áp dụng theo quý và chúng tôi đã thống nhất các điều khoản liên quan. Tôi có thể nói đây là một cuộc họp rất thành công và tích cực về mọi mặt".
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent.
Theo người đứng đầu ngành tài chính Mỹ, với thỏa thuận này, Trung Quốc có thể sẽ hoãn việc siết chặt kiểm soát xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và nam châm, đồng thời tránh được mức thuế quan mới 100% mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo áp đặt với hàng hóa Trung Quốc kể từ ngày 1/11.
Cũng theo ông Bessent, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ thảo luận về việc Trung Quốc mua đậu nành và nông sản của Mỹ, bên cạnh các biện pháp nhằm đạt cân bằng thương mại tốt hơn và giải quyết cuộc khủng hoảng fentanyl của Mỹ.
Căng thẳng thương mại giữa hai nước gia tăng mạnh trong tháng 9 sau khi Mỹ mở rộng danh sách đen xuất khẩu, còn Trung Quốc thắt chặt kiểm soát đối với khoáng sản đất hiếm - lĩnh vực mà Bắc Kinh gần như độc quyền. Đáp lại, ông Trump từng đe dọa áp thuế 100% với hàng nhập khẩu Trung Quốc từ tháng 11.
Dù chưa tiết lộ toàn bộ chi tiết, ông Bessent nói trên NBC rằng, Mỹ sẽ được “gia hạn một số miễn trừ” về kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, đồng thời thỏa thuận khung này tạo nền tảng để cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình đạt kết quả tích cực. Ông cũng xác nhận Trung Quốc sẽ tăng đáng kể việc nhập khẩu đậu tương Mỹ - lĩnh vực vốn bị đình trệ thời gian qua, khiến nông dân ở Illinois, Iowa, Minnesota và Indiana gặp khó khăn trong vụ thu hoạch mùa thu.
Về vấn đề fentanyl, ông Bessent cho biết, hai bên đã đạt được thỏa thuận ban đầu về hợp tác ngăn chặn dòng chảy tiền chất ma túy vào Mỹ. Ông cũng tiết lộ, hai bên đã hoàn tất thỏa thuận liên quan đến TikTok, theo đó tài sản của nền tảng này tại Mỹ sẽ được bán lại cho các nhà đầu tư Mỹ theo quy định của pháp luật Mỹ.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc Tân Hoa Xã đưa tin, hai đoàn đàm phán đã đạt được đồng thuận sơ bộ về cách thức giải quyết “các mối quan tâm riêng của mỗi bên".
Ông Lý Thành Cương - Trưởng đoàn đàm phán thương mại Trung Quốc cho hay: "Cả hai bên đều chú trọng vào các vấn đề kinh tế và thương mại trong chương trình làm việc và đã có những tiến triển thông qua các cuộc thảo luận và trao đổi thẳng thắn, sâu sắc. Có nhiều vấn đề được đưa ra thảo luận, bao gồm: kiểm soát xuất khẩu từ cả hai bên; việc áp thuế đối ứng kéo dài thêm; thuế liên quan đến fentanyl và hợp tác ngăn chặn sản xuất fentanyl; việc mở rộng hơn nữa thương mại giữa hai nước; cũng như các biện pháp liên quan đến thuế của Mỹ đối với tàu thuyền, cùng nhiều vấn đề khác. Cả hai bên đã tiến hành các cuộc thảo luận mang tính xây dựng về những vấn đề này. Mỹ duy trì lập trường kiên định, trong khi Trung Quốc vẫn quyết tâm bảo vệ các lợi ích của mình".
Làn sóng lạc quan mới trên thị trường quốc tế
Thỏa thuận khung vừa đạt được giữa Mỹ và Trung Quốc tại thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia) đã đem lại những tín hiệu lạc quan mới trên các thị trường quốc tế, mở ra hy vọng về một giai đoạn “hạ nhiệt” trong căng thẳng thương mại kéo dài nhiều năm giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mặc dù các chi tiết cụ thể chưa được công bố, kết quả đạt được được xem là bước tiến thực chất đầu tiên kể từ khi hai bên leo thang các biện pháp trả đũa vào tháng 9 vừa qua. Việc đạt được đồng thuận tạm thời giúp hai nền kinh tế lớn có thêm thời gian để tìm kiếm giải pháp ổn định và dài hạn hơn, giảm bớt rủi ro cho thị trường toàn cầu. Các nhà phân tích nhận định, đây có thể là tín hiệu mở đầu cho quá trình “tái cân bằng” trong quan hệ kinh tế Mỹ - Trung dưới nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump. Đối với Mỹ, nhóm được hưởng lợi đầu tiên là nông dân trồng đậu tương và các nhà xuất khẩu nông sản.
Khi các quan chức ngồi vào bàn đàm phán thì nông dân trồng đậu tương Mỹ đang phải đối mặt với giai đoạn khó khăn bởi Trung Quốc - từng là khách hàng lớn nhất, nay chuyển hướng sang nhập khẩu đậu tương từ Argentina, đúng vào thời điểm cao điểm thu hoạch và tiêu thụ của Mỹ. Nguyên nhân của sự chuyển dịch này là do Argentina vừa quyết định tạm đình chỉ mức thuế xuất khẩu 26% đối với đậu tương và Bắc Kinh đã nhanh chóng tận dụng cơ hội này, tăng gấp đôi lượng đặt hàng.
Hiện đã có hơn 2,6 triệu tấn đậu tương được Trung Quốc đặt mua từ Argentina cho các chuyến giao hàng trong tháng 11 và 12 tới.
Động thái này được xem là thiệt hại rõ ràng đối với Mỹ, khi đậu tương Mỹ hiện có giá cao hơn do các mức thuế trả đũa trong cuộc chiến thương mại kéo dài. Đậu tương Mỹ vẫn chịu thuế nhập khẩu 20% tại Trung Quốc, khiến việc cạnh tranh về giá trở nên bất lợi.
Giới phân tích lo ngại rằng, Trung Quốc có thể bỏ qua hoàn toàn nguồn cung từ Mỹ trong năm nay và tiếp tục gắn bó với Argentina - quốc gia hiện có lợi thế về giá và chính sách thuế.
Đối với các bang sản xuất đậu tương hàng đầu như Illinois, Iowa hay Indiana, cú sốc này đến vào thời điểm tồi tệ nhất. Trong khi nông dân Mỹ đang tất bật thu hoạch, thị trường lớn nhất của họ lại dần biến mất.
"Trung Quốc đã là khách hàng mua đậu tương số một của chúng tôi, tôi không nhớ chính xác từ khi nào, nhưng có thể nói là trong khoảng 20 năm qua, một phần đáng kể lượng đậu tương của chúng tôi đã được xuất sang Trung Quốc. Khi thương mại quốc tế bắt đầu bị gián đoạn, họ bắt đầu tìm kiếm các nguồn cung thay thế và thực tế là trong 7 đến 8 năm trở lại đây, Trung Quốc ngày càng mua đậu tương từ Nam Mỹ nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu của họ".
Ông Chris Gould - Chủ sở hữu trang trại Gould Farms.
Việc Trung Quốc cam kết mua số lượng lớn nông sản Mỹ sẽ giúp phục hồi nguồn thu cho khu vực Trung Tây, vốn bị ảnh hưởng nặng nề trong thời gian chiến tranh thương mại. Theo các chuyên gia kinh tế tại Đại học Bang Iowa, “chỉ cần tín hiệu Trung Quốc quay lại thị trường đã là tin vui đối với nông dân Mỹ”, góp phần ổn định giá nông sản trước mùa vụ 2026.
Ở chiều ngược lại, Trung Quốc cũng được hưởng lợi khi giảm bớt sức ép thuế quan, giúp các doanh nghiệp xuất khẩu có thêm dư địa thích ứng với nhu cầu toàn cầu đang suy yếu. Đồng thời, Bắc Kinh có thêm thời gian duy trì ổn định kinh tế trong bối cảnh tiêu dùng trong nước và lĩnh vực bất động sản tiếp tục gặp khó khăn.
Trọng tâm của thỏa thuận là việc ngăn chặn nguy cơ áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc mà Tổng thống Mỹ Donald Trump từng cảnh báo, đồng thời giúp Trung Quốc tạm hoãn việc siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và nam châm - những nguyên liệu chiến lược trong các ngành công nghiệp công nghệ cao và năng lượng xanh.
Cổ phiếu các công ty khai thác đất hiếm của Mỹ giảm mạnh trước giờ giao dịch vào sáng thứ Hai, sau khi Washington và Bắc Kinh đạt được một thỏa thuận khung thương mại, tạm dừng việc áp thuế của Mỹ và các biện pháp kiểm soát xuất khẩu khoáng sản quan trọng của Trung Quốc. Thỏa thuận này giúp xoa dịu lo ngại về gián đoạn nguồn cung, vốn là yếu tố đã đẩy giá cổ phiếu trong ngành này tăng mạnh từ đầu năm.
Thỏa thuận “đình chiến đất hiếm” đánh dấu sự tạm lắng trên một trong những mặt trận chiến lược nhất của căng thẳng thương mại Mỹ - Trung. Khi nguy cơ thiếu hụt nguồn cung giảm bớt, giới đầu tư bắt đầu rút bớt kỳ vọng rằng, các doanh nghiệp khai khoáng của Mỹ sẽ hưởng lợi từ một cuộc đối đầu kéo dài.
Hiện Trung Quốc kiểm soát hơn 90% nguồn cung đất hiếm và nam châm của thế giới, gần đây đã mở rộng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, bổ sung thêm nhiều nguyên tố vào danh mục hạn chế và siết chặt giám sát đối với các nhà sản xuất nước ngoài phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc.
Ngược lại, Mỹ hiện chỉ có một mỏ đất hiếm đang hoạt động và vẫn đang chạy đua để đảm bảo nguồn cung khoáng sản thiết yếu phục vụ sản xuất xe điện, hệ thống quốc phòng và công nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng nội địa của Washington vẫn còn tụt xa so với ưu thế vượt trội của Bắc Kinh.
Trong năm qua, Mỹ đã ký kết một loạt thỏa thuận cổ phần và bảo đảm chuỗi cung ứng với các doanh nghiệp như MP Materials, Critical Metals, Lithium Americas và USA Rare Earth. Dù vậy, giới phân tích cho rằng sẽ phải mất nhiều năm để Mỹ phát triển được năng lực tinh luyện và chế biến khoáng sản tương đương với Trung Quốc.
Tính toán chiến lược trước cuộc gặp
Thỏa thuận tại Kuala Lumpur được xem là bước chuẩn bị quan trọng cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dự kiến diễn ra tại Hàn Quốc cuối tuần này. Cuộc gặp được kỳ vọng sẽ cụ thể hóa khuôn khổ vừa đạt được, đồng thời định hình hướng đi mới cho quan hệ song phương trong giai đoạn tới. Cả thế giới đang dõi theo để xem liệu hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể đạt bước đột phá thực chất trong cuộc chiến thương mại kéo dài hay không.
Đối với ông Trump, tiến triển này mang lại một “thắng lợi ngoại giao” đáng kể, giúp củng cố hình ảnh của ông trong bối cảnh chính quyền đang chịu sức ép phải duy trì ổn định kinh tế và việc làm trong nước. Về phía Bắc Kinh, đây là cơ hội để thể hiện thiện chí đối thoại, qua đó khẳng định vai trò của Trung Quốc như một đối tác có trách nhiệm trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt.
Theo giới phân tích, cả Washington và Bắc Kinh đều nhận thấy rằng đối đầu kéo dài sẽ gây thiệt hại lớn hơn hợp tác, nhất là trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu và công nghệ đang bước vào giai đoạn chuyển dịch mạnh mẽ.
Từ Kuala Lumpur, thông điệp rõ ràng đã được gửi đi: đối thoại thay vì đối đầu vẫn là con đường duy nhất hướng tới ổn định và thịnh vượng trong kỷ nguyên cạnh tranh toàn cầu. Đây sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump, dù họ đã trao đổi qua điện thoại ít nhất hai lần, gần nhất là vào tháng 9.
Cho đến nay, kỳ vọng vào những kết quả tích cực từ cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận bình khá cao.
Tổng thống Donald Trump cho biết trên chuyên cơ Air Force One rằng, ông kỳ vọng sẽ đạt được một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc trong vài ngày tới.
"Các thành viên APEC sẽ rất hoan nghênh nếu Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump có thể gặp song phương. Việc họ có bàn sâu về vấn đề thương mại hay không lại là chuyện khác, nhưng điều mà các nước mong muốn là mối quan hệ Mỹ - Trung được ổn định trở lại. Họ kỳ vọng hai bên sẽ đối thoại nhiều hơn, tìm cách khôi phục các cơ chế đối thoại chiến lược về an ninh và kinh tế - những cơ chế từng là nền tảng của quan hệ song phương trước khi chính quyền Trump đầu tiên kết thúc đối thoại".
Giáo sư Stephen Nagy - Chuyên ngành Chính trị và Nghiên cứu Quốc tế.
Ông Trump cũng bày tỏ sẵn sàng kéo dài chuyến công du châu Á nếu có cơ hội gặp lại nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Vì Hàn Quốc là điểm dừng chân cuối cùng trước khi ông trở về Mỹ, nên theo lời ông Trump, “việc đó khá dễ thực hiện”. Tuy nhiên, nỗ lực nối lại liên lạc của ông Trump với nhà lãnh đạo Triều Tiên đến nay vẫn chưa nhận được phản hồi.
Trong khu vực, vẫn còn nhiều vấn đề an ninh nổi cộm, nhưng trọng tâm chuyến đi của ông Trump rõ ràng vẫn là thương mại và mong muốn tái định hình nền kinh tế toàn cầu theo tầm nhìn “Nước Mỹ trên hết”.
Khi Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình chuẩn bị gặp nhau tại Seoul, giới đầu tư toàn cầu đang đặt kỳ vọng rằng khuôn khổ thỏa thuận này sẽ được cụ thể hóa bằng các cam kết thực chất: từ việc hoãn thuế quan, mở rộng thương mại nông sản đến hợp tác chống ma túy và đảm bảo chuỗi cung ứng công nghệ. Dù còn nhiều ẩn số, đồng thuận đạt được tại Malaysia cho thấy Washington và Bắc Kinh vẫn có thể đối thoại khi lợi ích song trùng. Đây là bước đi giúp hai bên tránh được kịch bản đối đầu cực đoan, đồng thời gửi thông điệp trấn an tới cộng đồng quốc tế.
