ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Sau nhiều năm chịu sự giám sát chặt chẽ, vướng vào các vụ kiện tụng và những sức ép chính trị, ByteDance - công ty mẹ của TikTok tại Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận thành lập một liên doanh mới với nhóm nhà đầu tư Mỹ. Thỏa thuận này giúp TikTok tránh được nguy cơ bị cấm hoạt động tại Mỹ - một mối đe dọa đã hiện hữu từ năm 2024.

ByteDance ký thỏa thuận bán TikTok tại Mỹ

Thông tin này được Giám đốc điều hành TikTok - ông Shou Zi Chew cho biết trong bản ghi nhớ gửi tới nhân viên, đánh dấu bước đi quan trọng giúp nền tảng này tránh nguy cơ bị chính phủ Mỹ cấm hoạt động.

TikTok đã ký kết thỏa thuận với ba nhà đầu tư lớn bao gồm công ty công nghệ Oracle, công ty cổ phần tư nhân Silver Lake và công ty đầu tư MGX có trụ sở tại Abu Dhabi để thành lập một liên doanh TikTok US mới.

Theo thỏa thuận, 50% cổ phần sẽ thuộc sở hữu của liên doanh mới; hơn 30% cổ phần sẽ do "các công ty liên kết của một số nhà đầu tư hiện tại của ByteDance" nắm giữ và 19,9% sẽ do ByteDance giữ lại.

Kế hoạch tách TikTok khỏi công ty mẹ ByteDance của Trung Quốc vốn bị trì hoãn từ lâu, đã được Mỹ khởi động vào giữa tháng 12 khi ứng dụng chia sẻ video này tuyên bố sẽ được mua lại bởi một nhóm các nhà đầu tư do Oracle dẫn đầu.

Thỏa thuận được Tổng thống Donald Trump ủng hộ nhằm bảo đảm dữ liệu người dùng và hoạt động kinh doanh được quản lý và giám sát trong phạm vi lãnh thổ Mỹ. Thỏa thuận này đánh dấu sự kết thúc của nhiều năm bất ổn về số phận của nền tảng chia sẻ video phổ biến này tại Mỹ.

Theo bản ghi nhớ, liên doanh tại Mỹ sẽ có một hội đồng quản trị gồm 7 thành viên, đa số là người Mỹ sẽ giám sát việc kiểm duyệt nội dung và các chính sách trong nước. Nó cũng sẽ tuân theo các điều khoản "bảo vệ dữ liệu của người Mỹ và an ninh quốc gia Mỹ". Dữ liệu người dùng Mỹ sẽ được lưu trữ cục bộ trong một hệ thống do Oracle vận hành.

Bản ghi nhớ cho biết, người dùng tại Mỹ sẽ tiếp tục "tận hưởng trải nghiệm như hiện tại" và các nhà quảng cáo sẽ tiếp tục phục vụ khán giả toàn cầu mà không bị ảnh hưởng bởi thỏa thuận này.

Thuật toán của TikTok công thức bí mật tạo nên sức hút của nguồn cấp video gây nghiện sẽ được huấn luyện lại bằng dữ liệu người dùng tại Mỹ để “đảm bảo nguồn cấp nội dung không bị thao túng từ bên ngoài”, theo bản ghi nhớ.

Thuật toán là vấn đề trọng tâm trong cuộc tranh luận về an ninh liên quan đến TikTok. Trước đây, Trung Quốc khẳng định theo luật, thuật toán phải nằm dưới sự kiểm soát của Trung Quốc. Nhưng quy định của Mỹ được thông qua với sự ủng hộ của cả hai đảng cho rằng, bất kỳ sự thoái vốn nào đối với TikTok đều phải đồng nghĩa với việc nền tảng này cắt đứt quan hệ cụ thể là thuật toán với ByteDance.

Thỏa thuận này đánh dấu sự kết thúc của nhiều năm bất ổn về số phận của nền tảng chia sẻ video phổ biến này tại Mỹ. Vào tháng 4/2024, sau khi đa số lưỡng đảng tại Quốc hội thông qua và tổng thống lúc bấy giờ là Joe Biden đã ký một đạo luật cấm TikTok tại Mỹ nếu ứng dụng này không tìm được chủ sở hữu mới thay thế ByteDance của Trung Quốc, nền tảng này dự kiến sẽ ngừng hoạt động vào thời hạn tháng 1/2025 theo quy định của luật.

Nhưng việc ngưng hoạt động của TikTok chỉ diễn ra trong vài giờ đầu bởi ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp để duy trì hoạt động của nó trong khi chính quyền của ông cố gắng đạt được thỏa thuận bán công ty.

Ba sắc lệnh hành pháp nữa đã được ban hành sau đó, khi ông Trump tiếp tục gia hạn thời hạn cho thỏa thuận TikTok. Sắc lệnh thứ hai được ban hành vào tháng 4, khi các quan chức Nhà Trắng tin rằng họ sắp đạt được thỏa thuận tách TikTok thành một công ty mới thuộc sở hữu của Mỹ. Nhưng thỏa thuận đã đổ vỡ sau khi Trung Quốc rút lui sau tuyên bố áp thuế của ông Trump. Sắc lệnh thứ ba được ban hành vào tháng 6, rồi thêm một sắc lệnh nữa vào tháng 9, mà ông Trump cho rằng sẽ cho phép TikTok tiếp tục hoạt động tại Mỹ theo cách đáp ứng các mối lo ngại về an ninh quốc gia.

TikTok có hơn 170 triệu người dùng tại Mỹ. Khoảng 43% người trưởng thành dưới 30 tuổi ở Mỹ cho biết, họ thường xuyên cập nhật tin tức từ TikTok, cao hơn bất kỳ ứng dụng mạng xã hội nào khác, bao gồm cả YouTube, Facebook và Instagram, theo một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Pew được công bố vào mùa thu năm nay.

Sự phát triển của TikTok trong tương lai

Sau khi chính thức chuyển sang mô hình liên doanh do các nhà đầu tư Mỹ nắm quyền kiểm soát, TikTok sẽ bước vào một giai đoạn phát triển mới tại thị trường Mỹ. Việc tái cấu trúc sở hữu không chỉ giúp nền tảng này vượt qua rào cản pháp lý và duy trì hoạt động ổn định, mà còn tạo tiền đề cho những điều chỉnh về quản trị, dữ liệu và chiến lược kinh doanh, qua đó định hình lại vị thế của TikTok trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt của các mạng xã hội tại Mỹ.

Sự tham gia của các nhà đầu tư được cho rằng sẽ càng làm tăng thêm sự hấp dẫn của mạng xã hội TikTok. Liên minh này, do các công ty Mỹ dẫn đầu, bao gồm những ông lớn phố Wall, những người coi TikTok là một tài sản sinh lời trong lĩnh vực truyền thông xã hội. Theo CNN, nhóm này chủ yếu bao gồm các thực thể có trụ sở tại Mỹ, đảm bảo sự kiểm soát trong nước. Điều này đã xoa dịu một số lo ngại nhưng lại làm dấy lên những câu hỏi về xu hướng độc quyền, khi các công ty lâu đời như Oracle đang củng cố quyền lực trong lĩnh vực quản lý dữ liệu. Bất chấp sự thay đổi quyền sở hữu, ông Jeffrey Towson, cựu giáo sư kinh doanh tại Đại học Bắc Kinh tin rằng hầu hết người dùng và người sáng tạo sẽ thấy ít thay đổi.

Đối với người dùng thông thường, đặc biệt là những người sử dụng thiết bị Android, quá trình chuyển đổi ban đầu có thể diễn ra suôn sẻ. Chức năng cốt lõi của ứng dụng video ngắn, thử thách lan truyền và nguồn cấp dữ liệu thuật toán vẫn được giữ nguyên. Tuy nhiên, đằng sau đó, những thay đổi về xử lý dữ liệu có thể tăng cường bảo vệ quyền riêng tư, giải quyết những lời chỉ trích từ lâu.

Những người sáng tạo nội dung, một phần thiết yếu của hệ sinh thái TikTok, có thể nhìn thấy những cơ hội mới. Với việc kiểm duyệt dựa trên trụ sở tại Mỹ, có thể sẽ có những thay đổi trong cách thức quảng bá hoặc hạn chế nội dung, có khả năng phù hợp hơn với các chuẩn mực văn hóa Mỹ. Điều này có thể khuyến khích sự đổi mới trong các lĩnh vực như tích hợp thương mại điện tử hoặc các tính năng thực tế tăng cường, củng cố khả năng cạnh tranh của TikTok với các đối thủ như Instagram Reels hay YouTube Shorts.

Tuy nhiên, những thách thức vẫn còn đó. Thỏa thuận này không loại bỏ mọi rủi ro; sự giám sát liên tục từ các cơ quan quản lý có thể dẫn đến việc áp đặt thêm các yêu cầu. Theo CNBC, cấu trúc liên doanh đòi hỏi sự điều chỉnh cẩn thận để duy trì lòng tin của người dùng đồng thời tuân thủ cả luật pháp của Mỹ và Trung Quốc.

Thương vụ này định hình lại động lực cạnh tranh giữa các nền tảng mạng xã hội. Các công ty đang tranh giành sự chú ý của người dùng, như Facebook và Instagram của Meta, hay YouTube của Google, có thể phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn từ một TikTok đã ổn định. Các bài đăng trước đó của X từ năm 2024 đã dự đoán những lợi ích mà các công ty này sẽ nhận được nếu lệnh cấm xảy ra, nhưng giờ đây, với việc ứng dụng đã được bảo đảm, cuộc cạnh tranh đã trở nên công bằng hơn.

Ông Jeffrey Towson, cựu Giáo sư kinh doanh tại Đại học Bắc Kinh cho hay: "Không rõ điều gì sẽ xảy ra với công ty này trong tương lai bởi vì bạn vừa đi từ một nền tảng toàn cầu sang một nền tảng khu vực, nhưng các đối thủ cạnh tranh của bạn vẫn là toàn cầu. Đối thủ cạnh tranh chính của họ là YouTube và Facebook, Instagram. Nếu bị tách ra thì chúng nhỏ hơn đáng kể so với những gã khổng lồ toàn cầu, điều này không xảy ra vào tháng trước. Vì vậy vấn đề cần bàn tới là chiến lược kinh doanh và cạnh tranh".

Đối với giới chuyên gia công nghệ, việc chuyển giao thuật toán này đặc biệt hấp dẫn. Hệ thống đề xuất của TikTok, được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo tiên tiến, giờ đây sẽ hoạt động dưới sự giám sát của Mỹ, có khả năng dẫn đến những điều chỉnh ưu tiên các xu hướng địa phương hoặc nhu cầu của nhà quảng cáo.

Những bài học chiến lược

Nhìn về phía trước, thỏa thuận này có thể truyền cảm hứng cho những hành động tương tự trên toàn cầu. Các cơ quan quản lý châu Âu đang theo dõi sát sao, có thể yêu cầu sự tách biệt tương tự về chủ quyền dữ liệu. Tại Mỹ, nó củng cố vai trò của Ủy ban Đầu tư Nước ngoài trong việc thẩm định các khoản đầu tư công nghệ nước ngoài.

Việc ByteDance giữ lại một phần cổ phần đảm bảo tính liên tục nhất định, nhưng điều đó cũng có nghĩa là các mối quan hệ vẫn tiếp diễn và có thể dẫn đến xung đột trong tương lai. TechCrunch đưa tin rằng thỏa thuận này giải quyết được những bất ổn trước mắt, nhưng sự ổn định lâu dài phụ thuộc vào sự ổn định địa chính trị.

Các chuyên gia trong ngành dự đoán rằng sự chuyển hướng này có thể đẩy nhanh quá trình phân mảnh toàn cầu của TikTok, với sự xuất hiện của các phiên bản dành riêng cho từng khu vực để tuân thủ luật pháp địa phương. Đối với hệ sinh thái Android, điều này có thể dẫn đến nhiều ứng dụng được tùy chỉnh hơn, tích hợp sâu với các tính năng của thiết bị như hệ sinh thái của Google.

Bất chấp những thay đổi, tinh thần đổi mới của TikTok vẫn được duy trì. Khả năng thúc đẩy nội dung lan truyền và các hiện tượng văn hóa của nền tảng này vẫn là một sức hút lớn. Với các nhà đầu tư Mỹ nắm quyền điều hành, có thể sẽ có sự tập trung hơn vào các chiến lược kiếm tiền, chẳng hạn như cải tiến tính năng mua sắm hoặc hợp tác với các thương hiệu của Mỹ.

Các nhà phê bình đã chỉ ra những mặt tiêu cực tiềm tàng, chẳng hạn như việc tăng cường giám sát của các tập đoàn thay thế cho các rủi ro từ nước ngoài. Các bài đăng cho thấy rằng trong khi ảnh hưởng của công ty Trung Quốc suy yếu, các nhà môi giới dữ liệu trong nước lại gia tăng, làm dấy lên những lo ngại mới về quyền riêng tư. Tuy nhiên những nhượng bộ của ByteDance đánh dấu một sự nhượng bộ đáng kể, có khả năng làm giảm căng thẳng công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc.

Đối với các ông lớn công nghệ khác, kinh nghiệm của TikTok là một bài học cảnh tỉnh. Các công ty có phạm vi hoạt động quốc tế giờ đây phải tính đến rủi ro thoái vốn, thúc đẩy việc đa dạng hóa cấu trúc ngay từ đầu. Điều này có thể dẫn đến các mô hình kinh doanh linh hoạt hơn, trong đó các hoạt động được phân chia theo khu vực.

Trong lĩnh vực Android, như BBC đã đưa tin, thỏa thuận này đảm bảo tính khả dụng của ứng dụng, ngăn ngừa sự gián đoạn thị trường mà lệnh cấm có thể gây ra. Cả nhà phát triển và người dùng đều được hưởng lợi từ sự liên tục này, tạo ra một môi trường ổn định cho sự phát triển của ứng dụng.

Tóm lại, giao dịch này minh họa cho sự tương tác phức tạp giữa đổi mới, quy định và quyền lực toàn cầu. Khi TikTok thích nghi với bản sắc mới do Mỹ dẫn dắt, thế giới công nghệ đang theo dõi sát sao, dự đoán xem sự thay đổi này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến hệ sinh thái kỹ thuật số rộng lớn hơn. Với thỏa thuận vừa được ký kết, những tháng tới sẽ cho thấy liệu sự chuyển hướng này có thực sự đảm bảo tương lai của ứng dụng hay chỉ đơn thuần là trì hoãn những xung đột không thể tránh khỏi.

Những hệ quả rộng lớn hơn của thỏa thuận này không chỉ giới hạn ở TikTok mà còn ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của các công ty công nghệ Trung Quốc khác ở phương Tây. Thỏa thuận này có thể dẫn đến tiền lệ cho việc buộc phải thoái vốn trong các lĩnh vực nhạy cảm, có khả năng ảnh hưởng đến các công ty như WeChat hoặc các công ty con của Alibaba. Các nhà phân tích ngành công nghiệp lưu ý rằng điều này nhấn mạnh đòn bẩy của chính phủ Mỹ trong việc sử dụng an ninh quốc gia như một công cụ để định hình lại quyền sở hữu doanh nghiệp.

Việc tái cấu trúc sở hữu mở ra cơ hội ổn định và phát triển cho TikTok tại thị trường Mỹ, song cũng đặt ra những thách thức mới về chiến lược, cạnh tranh và quản trị dữ liệu. Trong bối cảnh các chính phủ gia tăng kiểm soát đối với các nền tảng công nghệ xuyên biên giới, trường hợp của TikTok có thể trở thành hình mẫu cho cách các doanh nghiệp toàn cầu thích ứng để tồn tại và phát triển trong một trật tự công nghệ đang được định hình lại.