Vì sao ông Trump bất an về bầu cử giữa nhiệm kỳ?
Trong phỏng vấn với Wall Street Journal, Tổng thống Donald Trump thừa nhận không chắc Đảng Cộng hòa giữ được quyền kiểm soát Hạ viện sau bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026, khi nhiều chính sách kinh tế chưa kịp phát huy hiệu quả.
Chỉ còn chưa đầy một năm nữa, cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ đầy quan trọng sẽ được tổ chức tại Mỹ. Bầu cử giữa kỳ được xem như một “cuộc trưng cầu dân ý” đối với tổng thống đương nhiệm, phản ánh mức độ hài lòng của người dân với cách Nhà Trắng điều hành đất nước, đặc biệt là về mặt kinh tế, xã hội và đối ngoại. Nhưng có vẻ như Tổng thống Mỹ Donald Trump chưa chắc nắm phần thắng. Trong cuộc phỏng vấn với báo giới gần đây, ông Trump công khai thừa nhận về khả năng thất bại của Đảng Cộng hòa trong mùa bầu cử năm 2026.
Vì sao ông Trump không nắm chắc phần thắng?
Trả lời phỏng vấn tạp chí The Wall Street Journal ngày 12/12 tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Mỹ Donald Trump thừa nhận rằng đảng cầm quyền tại Nhà Trắng thường mất ghế trong các kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ và Đảng Cộng hòa hiện chỉ nắm đa số mong manh tại Hạ viện. Tổng thống Trump khẳng định ông và toàn bộ đội ngũ sẽ làm hết sức để giành chiến thắng, bất chấp các yếu tố lịch sử bất lợi.
Gần một năm trở lại nhiệm sở, ông Trump đang đối mặt với tỷ lệ ủng hộ thấp trong các cuộc thăm dò dư luận và sự hoài nghi ngày càng rõ nét từ phía cử tri những người cho rằng ông vẫn chưa làm đủ để kiềm chế lạm phát và giảm gánh nặng chi phí sinh hoạt.
Trong 11 tháng qua, ông Trump đã triển khai một chương trình nghị sự trong nước đầy tham vọng nhằm định hình lại bối cảnh chính trị, xã hội và kinh tế của nước Mỹ. Những người ủng hộ Tổng thống Trump ca ngợi ông vì đã sử dụng quyền lực bầu cử của mình để thực hiện những lời hứa đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử nhằm khôi phục vị thế của nước Mỹ, trong khi những người chỉ trích ông lại cáo buộc ông làm suy yếu các nguyên tắc cốt lõi như pháp quyền, làm sâu sắc thêm sự chia rẽ xã hội và chính trị, và quản lý kinh tế yếu kém.
Trọng tâm trong chính sách kinh tế của ông Trump vẫn là thuế quan - công cụ mà ông khẳng định đã mang lại nguồn thu khổng lồ cho nước Mỹ. Tuy nhiên, ông không nói rõ liệu có tiếp tục giảm thuế quan đối với các mặt hàng khác hay không.
Tháng trước, chính quyền Washington đã hạ thuế đối với hơn 200 mặt hàng nông nghiệp và thực phẩm, song giá các mặt hàng thiết yếu hằng ngày nhìn chung vẫn không giảm trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump. Một số mặt hàng, như cà phê và thịt bò, thậm chí còn tăng mạnh, phản ánh áp lực chi tiêu mà nhiều hộ gia đình vẫn đang phải gánh chịu. Chi phí chăm sóc sức khỏe cho hàng triệu người Mỹ cũng được dự báo sẽ tăng trong năm tới nếu Quốc hội để các khoản trợ cấp tăng cường của Obamacare hết hiệu lực.
Tốc độ tạo việc làm chậm lại, trong khi tỷ lệ thất nghiệp và chi phí sinh hoạt gia tăng khiến không ít người Mỹ hoài nghi rằng các con số tăng trưởng mà Nhà Trắng công bố không phản ánh đúng thực tế tài chính hàng ngày của họ.
Bà Gale Hethcoat, Người dân Mỹ chia sẻ: "Giá cả thật nực cười. Giờ với 100 đô la, chúng tôi may mắn lắm mới đủ sống được khoảng một tuần, một tuần rưỡi. Tôi đã làm việc cả đời để làm gì? Để rồi giờ tôi vẫn phải chật vật như thế này sao?”.
Anh Dennis, Người dân Mỹ thì cho biết: "Mọi thứ dường như đều tăng giá. Tôi nghĩ bất cứ ai có lý trí đều biết tại sao những thứ này lại tăng giá. Thuế quan đang tăng lên và nó đang gây gánh nặng cho người dân".
Chính sách thuế quan của ông Trump còn đối mặt với thách thức pháp lý, khi Tòa án Tối cao có thể sớm ra phán quyết về tính hợp hiến của khoảng một nửa số thuế quan được áp đặt theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977. Tổng thống Trump cảnh báo rằng nếu tòa án phán quyết chống lại các biện pháp này, đó sẽ là “một điều tồi tệ đối với Mỹ”.
Kế hoạch thu hẹp quy mô chính phủ liên bang của ông Trump đã gây bất mãn cho một lượng lớn nhân viên liên bang bị sa thải, cũng như gia đình và cộng đồng của họ. Ngoài ra, việc cắt giảm ngân sách đã gây ra sự bức xúc rộng rãi, khiến người dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ như an sinh xã hội hoặc Sở Thuế vụ. Bên cạnh đó, các chính sách mà ông Trump hứa sẽ thực hiện đang tỏ ra kém phổ biến hơn nhiều so với dự đoán của ông đối với cử tri nói chung.
Những lo ngại cùng bất an này dường như đã tác động rõ rệt tới kết quả các cuộc bầu cử quan trọng hồi tháng trước. Nhiều ứng cử viên Cộng hòa đã để thua phe đối lập trong các cuộc đua then chốt, trong đó, chiến thắng bất ngờ của ứng cử viên cánh tả Zohran Mamdani trong cuộc đua chức thị trưởng New York và những bước tiến của Đảng Dân chủ tại Virginia và New Jersey cho thấy cử tri ngày càng mệt mỏi với những khó khăn kinh tế và bất ổn chính trị. Thực tế này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ thất bại của đảng cầm quyền trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm tới.
Lợi thế về mặt kinh tế giúp ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2024. Tuy nhiên, kể từ đó, đánh giá của cử tri về cách ông điều hành nền kinh tế ngày càng kém tích cực. Dẫu vậy, khi được hỏi liệu có điều gì ông sẽ làm khác đi trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai hay không, ông Trump chỉ ngập ngừng trong giây lát trước khi trả lời: “Nhìn chung là không".
Nhiều thách thức chờ ông Trump và Đảng Cộng hòa
Trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11/2026, ông Trump không có tên trong danh sách ứng cử viên, nhưng ông đang tham gia vào cuộc bầu cử này với mục đích giữ vững vai trò tổng thống của mình. Theo ít nhất 9 thành viên Đảng Cộng hòa tham gia vào chiến lược bầu cử, ông đang gọi điện cho các ứng cử viên, đưa ra những lời ủng hộ sớm, định hình chiến lược và thúc đẩy các thông điệp kinh tế để cố gắng giữ Quốc hội trong tay Đảng Cộng hòa.
Ngay từ mùa hè năm nay, tức là 18 tháng trước Ngày bầu cử năm 2026, ông Trump đã thúc giục các nghị sĩ Cộng hòa đang cân nhắc tranh cử vào Thượng viện hoặc chức Thống đốc hãy tái tranh cử để tránh các cuộc tranh giành trong nội bộ đảng, trong bối cảnh Đảng Cộng hòa đang chuẩn bị cho một cuộc chiến khó khăn để giữ quyền kiểm soát Quốc hội trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm tới. Việc một tổng thống sớm và trực tiếp tham gia vào cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ như vậy là điều chưa từng có tiền lệ trong thời hiện đại.
Ông Trump đã công khai tuyên bố rằng ông tin một trong những lý do khiến đảng của ông thất bại trong cuộc bầu cử hồi tháng 11 là vì ông không có tên trong danh sách ứng cử viên. Do đó, ông Trump sẽ đóng vai trò trung tâm trong chiến dịch tranh cử giữa nhiệm kỳ, tích cực vận động tranh cử để quảng bá cho việc cắt giảm thuế của mình.
Phát biểu trong một cuộc vận động tranh cử ở bang Pennsylvania, một khu vực cạnh tranh mà Đảng Cộng hòa coi là rất quan trọng để duy trì thế đa số của họ trong Quốc hội vào năm 2026, ông Trump lập luận rằng các chính sách kinh tế của ông, bao gồm việc áp đặt thuế quan rộng rãi đối với hàng nhập khẩu, đang phát huy tốt. Những hiệu quả tích cực đó bao gồm tạo thêm việc làm, thúc đẩy thị trường chứng khoán và thu hút đầu tư ngày càng tăng vào Mỹ.
“Tôi không có ưu tiên nào cao hơn việc giúp nước Mỹ trở nên dễ sống hơn. Chúng ta còn ba năm hai tháng - theo tôi, đó là một quãng thời gian dài. Vẫn còn rất nhiều thời gian và rất nhiều việc cần làm.”
Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Những tuyên bố trên được đưa ra bất chấp dữ liệu của chính phủ cho thấy tăng trưởng việc làm đã chậm lại trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên mức cao nhất trong bốn năm và giá cả tiêu dùng vẫn ở mức cao. Sau khi chạm mức thấp nhất trong bốn năm là 2,3% vào tháng 4, lạm phát hàng năm đã liên tục tăng cao kể từ đó. Hồi tháng 9, chỉ số giá tiêu dùng đã tăng 3,0% so với cùng kỳ năm ngoái, mức cao nhất kể từ tháng 1 và cao hơn bất kỳ thời điểm nào trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.
Tỷ lệ ủng hộ tổng thể đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện đang ở mức trung bình là 40% trên toàn quốc, trong khi ở một số bang thì con số này là khoảng 30%. Nhưng sự đồng tình về hiệu quả của ông Trump trong việc kiểm soát chi phí sinh hoạt chỉ là 31%.
Trong khi đó, Đảng Dân chủ dường như rất thích ý tưởng về một sự xuất hiện nổi bật hơn của ông Trump vì cho rằng điều đó sẽ giúp thúc đẩy tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trong đảng của họ.
"Mỗi điểm dừng chân trong chuyến vận động tranh cử giữa nhiệm kỳ của ông ấy sẽ nhắc nhở họ về việc ông ấy đã khiến cuộc sống của người dân Mỹ bình thường trở nên khó khăn hơn như thế nào."
Bà Kendall Witmer - Người phát ngôn của Ủy ban Quốc gia Đảng Dân chủ Mỹ.
Hiện tại, có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tác động tích cực cho Đảng Dân chủ, đặc biệt là chi phí sinh hoạt. Điều này đặt Đảng Cộng hòa vào thế khó vì một phần lý do ông Donald Trump giành chiến thắng vang dội ở bảy bang tranh chấp là nhờ lời hứa giải quyết lạm phát.
Theo cuộc khảo sát mới nhất của NPR/PBS News, Đảng Dân chủ đang có lợi thế lớn nhất trong 8 năm trong việc giành quyền kiểm soát Quốc hội. Cuộc khảo sát với 1.443 người trưởng thành, được thực hiện từ ngày 10-13 tháng 11, cho thấy 6/10 người đổ lỗi cho các nghị sĩ Cộng hòa hoặc ông Trump về việc chính phủ đóng cửa và một tỷ lệ tương tự người được hỏi cho rằng ưu tiên hàng đầu của ông Trump nên là giảm giá cả.
Hiện tại, các thượng nghị sĩ lưỡng đảng đang chuẩn bị tinh thần cho một đợt đóng cửa chính phủ đầu tiên của năm 2026. Khả năng đợt đóng cửa này diễn ra sau khi Đảng Cộng hòa chặn một kế hoạch gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế, sẽ hết hạn vào tháng 1/2026, vấn đề từng gây ra đợt đóng cửa kéo dài 43 ngày vừa qua.
Tháng trước, một nhóm 8 nghị sĩ Dân chủ, chủ yếu là những người ôn hòa, đã bỏ phiếu để mở cửa lại chính phủ sau 43 ngày đóng cửa với hy vọng Đảng Cộng hòa có thể đồng ý với một thỏa hiệp lưỡng đảng để ngăn chặn việc phí bảo hiểm y tế cho các gói bảo hiểm trên thị trường ObamaCare tăng vọt. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán lưỡng đảng để gia hạn trợ cấp đã thất bại, tạo tiền đề cho phí bảo hiểm y tế tăng cao vào năm tới.
“Những lá bài” của ông Trump
Đảng Dân chủ đã thể hiện tốt trong cuộc bầu cử ở các địa phương hồi đầu tháng 11, nhưng ở một số khía cạnh, họ vẫn đang phải bơi ngược dòng, vì nhiều cử tri vẫn không hài lòng với cả hai đảng. Trước sự phân hóa ngày càng sâu sắc giữa khu vực thành thị và nông thôn ở Mỹ, nếu Đảng Dân chủ chỉ tập trung vào các thành trì đô thị của mình và bỏ bê việc tiếp cận các cộng đồng nông thôn, thì đó sẽ là cơ hội của đương kim Tổng thống Mỹ và Đảng Cộng hòa. Ngoài ra, ông Trump còn có thể sử dụng nhiều “lá bài” khác để tìm kiếm chiến thắng cho đảng của ông trong cuộc bầu cử vào cuối năm tới.
Đảng Cộng hòa hiện nắm giữ đa số sít sao ở cả Hạ viện và Thượng viện. Nếu họ mất quyền kiểm soát chỉ một viện, Đảng Dân chủ có thể dễ dàng cản trở phần lớn chương trình nghị sự của ông Trump trong hai năm cuối nhiệm kỳ tổng thống. Việc mất quyền kiểm soát Hạ viện cũng sẽ trao cho Đảng Dân chủ quyền luận tội ông Trump lần thứ ba.
Các nghị sĩ Dân chủ tại Hạ viện đã luận tội ông Trump hai lần trong nhiệm kỳ 2017 - 2021 của ông, nhưng cả hai lần Thượng viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát đều không bỏ phiếu để phế truất ông. Tuy nhiên, quá trình luận tội sẽ tiêu tốn thời gian của một nhiệm kỳ tổng thống và có thể làm chệch hướng các mục tiêu chính sách. Chính vì vậy, ông Trump và các thành viên Đảng Cộng hòa được dự báo sẽ tập trung vào việc huy động những cử tri ít khi đi bỏ phiếu, một chiến lược đã thành công đối với ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.
Tỷ lệ cử tri đi bầu thấp là một vấn đề dai dẳng trong các cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ không trùng với bầu cử tổng thống. Đảng Cộng hòa thừa nhận tỷ lệ ủng hộ đang ở mức thấp của ông Trump có thể tiềm ẩn không ít rủi ro, nhưng ông vẫn là động lực duy nhất đối với phong trào MAGA trong bầu cử năm sau.
Các lãnh đạo, quan chức và nhà hoạt động Đảng Cộng hòa ở nhiều bang đang đặt hy vọng rằng Tổng thống Trump sẽ trở thành bệ phóng cho nỗ lực giữ ghế của phe Cộng hòa bằng các cuộc vận động tranh cử mang thương hiệu Trump, nền tảng ủng hộ ông cũng như nguồn quỹ chiến dịch dồi dào. Các chiến lược gia Cộng hòa thừa nhận rằng cuộc bầu cử vào tháng 11/2026 rốt cuộc vẫn sẽ xoay quanh những vấn đề đã định hình cuộc đua năm 2024 và giúp đưa ông Trump trở lại Nhà Trắng.
"Với nhiều hoạt động vận động tranh cử trong năm tới cùng nhiều nguồn lực được đưa vào các khu vực phù hợp cho những ứng viên thích hợp, những lo lắng về tỷ lệ cử tri đi bầu của đảng Cộng hòa là vấn đề hoàn toàn có thể vượt qua."
Ông James Blair - Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng.
Hồi đầu tháng này, Tòa án Tối cao Mỹ đã ra phán quyết ủng hộ bang Texas tiếp tục sử dụng bản đồ phân chia khu vực bầu cử được bang này thông qua gần đây.
Quyết định của Tòa án Tối cao không chỉ mở đường cho Đảng Cộng hòa củng cố quyền kiểm soát Hạ viện, mà còn có thể khuyến khích châm ngòi "cuộc chiến" vẽ lại bản đồ bầu cử Mỹ đã âm thầm diễn ra suốt nhiều tháng qua và có thể khiến cục diện chính trường Mỹ thay đổi nhiều trong thời gian tới.
Cũng tại Tòa án Tối cao, các thẩm phán vừa nghe tranh tụng trong vụ kiện do Phó Tổng thống Mỹ JD Vance khởi xướng khi còn là thượng nghị sĩ, nhằm thay đổi luật bầu cử cấp liên bang, liên quan đến trần của định mức chi tiêu có “phối hợp” giữa đảng chính trị và ứng cử viên. Nếu ông Vance thắng kiện, cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026 sẽ được tiến hành theo luật chơi mới về tài chính.
Đảng Cộng hòa, vốn có lợi thế huy động các khoản đóng góp lớn qua mạng lưới nhà tài trợ và các ủy ban của Đảng Cộng hòa, có thể phân bổ nhiều tiền hơn cho các ứng viên tại các bang dao động, và làm việc này một cách linh hoạt hơn, qua đó tăng khả năng cạnh tranh.
Cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ đóng vai trò như một sự kiểm chứng về hiệu quả hoạt động của tổng thống và đảng cầm quyền tại Mỹ. Tuy nhiên, lịch sử nước Mỹ cho thấy các đương kim tổng thống thường mất uy tín trong các cuộc bầu cử này bởi cử tri dù không thể bỏ phiếu trực tiếp chống lại tổng thống, nhưng có thể trút sự bất mãn đó lên các lá phiếu.
Kể từ Thế chiến II, chỉ có hai Tổng thống Mỹ chứng kiến đảng của mình giành thêm ghế tại Hạ viện trong bầu cử giữa nhiệm kỳ, đó là Tổng thống Bill Clinton và Tổng thống George W. Bush vào các năm 1998 và 2002. Liệu Tổng thống Donald Trump có trở thành cái tên thứ ba trong danh sách này hay không, chúng ta sẽ cần phải chờ đợi gần một năm nữa mới biết được.
