ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Ngày 17/10, theo giờ Mỹ, ông Trump đã tiếp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng. Trước đó, vào ngày 16/10, ông Trump đã có cuộc điện đàm kéo dài hơn 2 giờ đồng hồ với Tổng thống Nga Vladimir Putin và hai nhà lãnh đạo đồng ý sẽ sớm tổ chức hội nghị thượng đỉnh tiếp theo về Ukraine tại thủ đô Budapest của Hungary. Công tác chuẩn bị cho cuộc gặp sẽ bắt đầu ngay từ tuần tới. Vậy Nga, Ukraine và thế giới có thể chờ đợi điều gì từ các cuộc gặp này và liệu cuộc xung đột Nga – Ukraine có đang đứng trước bước ngoặt?

Ukraine đạt được gì sau cuộc gặp Trump – Zelensky?

Chuyến thăm Washington D.C. ngày 17/10 của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky để gặp người đồng cấp Mỹ Donald Trump là cuộc gặp thứ 6 giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi ông Trump nhậm chức và là chuyến thăm Nhà Trắng thứ 3 của ông Zelensky kể từ đầu năm nay.

Trước thềm chuyến thăm, ông Zelensky hy vọng cuộc gặp sẽ là cơ hội gây áp lực lên Tổng thống Nga Putin bằng cam kết từ Mỹ về việc cung cấp cho Ukraine tên lửa tiên tiến tầm xa cũng như các đảm bảo an ninh song phương. Kiev từ lâu đã muốn Washington chuyển giao cho nước này tên lửa hành trình Tomahawk. Với tầm bắn từ 1.600 đến 2.500 km, loại tên lửa này, nếu được chuyển giao, có thể giúp Kiev mở rộng đáng kể năng lực tấn công, đánh trúng các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trước đó cũng tỏ ý sẵn sàng với ý tưởng này nếu Nga không thay đổi đáng kể lập trường đàm phán. Tuy nhiên, trong cuộc thảo luận kéo dài hơn 2 giờ đồng hồ với Tổng thống Ukraine, ông Trump lại chú trọng làm trung gian cho thỏa thuận hòa bình hơn là nâng cấp kho vũ khí của Ukraine, khi ông đang hướng tới cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Hungary trong vài tuần tới.

Về phần mình, trong buổi họp báo sau cuộc hội đàm, Tổng thống Zelensky thông báo rằng ông và người đồng cấp Mỹ đã thảo luận về việc cung cấp vũ khí tầm xa, nhưng đồng ý không công khai bình luận về vấn đề này ở thời điểm hiện tại vì Mỹ không muốn để tình hình leo thang. Nhà lãnh đạo Ukraine cho biết việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn là ưu tiên hàng đầu và Ukraine đang trông đợi vào áp lực của Tổng thống Trump đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin để chấm dứt cuộc xung đột này.

Viết trên mạng xã hội Truth Social ngày 17/10 sau cuộc gặp, Tổng thống Mỹ cho biết cuộc gặp với Tổng thống Ukraine diễn ra rất “thú vị và thân thiện”. Tuy nhiên, theo giới quan sát, cuộc gặp vừa diễn ra có lẽ lại là một thất vọng đối với nhà lãnh đạo Ukraine khi ông Trump không chỉ lấp lửng về cả viện trợ quân sự cho Kiev lẫn mối đe dọa trừng phạt mới đối với Nga, mà còn một lần nữa gạt sang một bên cả ông Zelensky lẫn những nhà phê bình khác - những người cho rằng ông Putin chưa muốn ngồi vào bàn đàm phán. Ông Trump dường như cũng đã rút lui khỏi nỗ lực do Thượng viện dẫn đầu nhằm tăng áp lực tài chính thông qua thuế quan lớn đối với các quốc gia mua dầu của Nga.

Hôm 16/10, ông Trump cho biết thời điểm này chưa thích hợp cho một động thái như vậy. Nhà lãnh đạo Mỹ cũng kêu gọi cả Ukraine và Nga “ngừng chiến ngay lập tức”, dừng lại tại vị trí hiện tại và cùng tuyên bố chiến thắng, dù điều đó có thể đồng nghĩa với việc Ukraine phải nhượng lại lãnh thổ.

Ông Trump cho biết: “Các bên hãy dừng lại ở chiến tuyến, ai về nhà nấy, về với gia đình mình. Hãy dừng việc giết chóc lại. Chỉ cần dừng ngay bây giờ, tại chiến tuyến. Tôi đã nói điều đó với Tổng thống Zelensky. Tôi cũng nói điều đó với Tổng thống Putin”.

Những diễn biến này đưa Tổng thống Ukraine Zelensky và các đồng minh châu Âu của ông trở lại vòng luẩn quẩn quen thuộc, khi họ tìm cách gây sức ép buộc ông Trump hành động, nhưng nỗ lực của họ bị ông Putin làm suy yếu, và rồi họ lại phải cố gắng một lần nữa, trong khi xung đột Ukraine vẫn tiếp diễn.

Cuộc điện đàm xoay chuyển tình thế

Giới quan sát nhận định, cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump, diễn ra khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang trên đường đến Mỹ, dường như đã khiến ông Zelensky không khỏi bất ngờ. Trước khi lên máy bay tới Washington, ông Zelensky dường như tin rằng mọi việc đang diễn ra theo ý mình. Trước đó, đã có những thông tin lạc quan rằng ông Trump bắt đầu nhìn nhận cuộc xung đột Nga - Ukraine với nhãn quan của Kiev. Tuy vậy, cuộc điện đàm diễn ra rất đúng thời điểm giữa Tổng thống Nga Putin với người đồng cấp Mỹ đã giúp xoay chuyển tình thế, phá hỏng kế hoạch của nhà lãnh đạo Ukraine nhằm gây sức ép đối với Moscow.

Cuộc điện đàm diễn ra ngày 16/10 là cuộc điện đàm thứ tám giữa hai nhà lãnh đạo Nga – Mỹ. Đánh giá về cuộc nói chuyện mới nhất với với người đồng cấp Nga, trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết cuộc điện đàm diễn ra tốt đẹp và “rất hiệu quả”. Nhà lãnh đạo Mỹ bày tỏ tin tưởng sẽ có “tiến triển lớn” qua động thái này, đồng thời cho biết hai nhà lãnh đạo đã nhất trí sẽ có cuộc gặp tại Budapest, Hungary, có thể trong vòng vài tuần tới, để thảo luận về vấn đề Ukraine.

Tổng thống Mỹ chia sẻ: “Tôi nghĩ là trong vòng hai tuần hoặc hơn, sẽ khá nhanh thôi. Ngoại trưởng Marco Rubio sẽ sớm gặp người đồng cấp của mình Lavrov. Họ sẽ sớm ấn định thời gian và địa điểm. Cũng có thể họ ấn định rồi. Họ đã nói chuyện với nhau rồi. Tôi sẽ gặp Tổng thống Putin và chúng tôi sẽ đưa ra quyết định.”

Ông Trump cũng cho biết, tại cuộc điện đàm, ông cùng người đồng cấp Nga đã thảo luận về triển vọng thương mại giữa Mỹ và Nga sau khi xung đột Ukraine kết thúc.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cùng ngày cho biết, hai nhà lãnh đạo Mỹ - Nga đã nhất trí tổ chức cuộc họp cấp cao về vấn đề Ukraine vào tuần tới, động thái có thể mở đường cho hội nghị thượng đỉnh trực tiếp lần thứ hai.

Về phía Nga, trợ lý của Tổng thống Nga, ông Yuri Ushakov, cùng ngày cho biết các bên dự kiến sẽ ngay lập tức bắt đầu chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh. Trong cuộc điện đàm, Tổng thống Trump “nhiều lần nhấn mạnh sự cần thiết phải nhanh chóng đạt được hòa bình” và thừa nhận rằng cuộc xung đột này đã trở thành thách thức lớn nhất trong nỗ lực gìn giữ hòa bình của ông. Người đứng đầu Nhà Trắng cũng bày tỏ quan điểm rằng việc chấm dứt chiến sự sẽ mở ra triển vọng to lớn cho việc phát triển hợp tác kinh tế giữa Mỹ và Nga. Ngoài ra, hai vị tổng thống đã đề cập đến khả năng cung cấp tên lửa tầm xa cho Kiev.

Cũng theo ông Ushakov, sau cuộc điện đàm, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về khả năng gặp mặt trực tiếp. Điện Kremlin ngày 17/10 xác nhận, hội nghị thượng đỉnh Nga – Mỹ có thể diễn ra trong vòng hai tuần tới, hoặc muộn hơn một chút, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm trước khi có thể ấn định ngày cụ thể.

Theo giới quan sát phương Tây, hội nghị thượng đỉnh lần hai giữa Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Mỹ Trump tại Budapest có thể là động thái “câu giờ” của Moscow nhằm trì hoãn việc Mỹ cung cấp vũ khí cho Ukraine và trừng phạt ngành năng lượng của Nga. Hôm 17/10, ông Trump cũng thừa nhận có thể ông Putin đang “câu giờ” nhưng đồng thời bác bỏ mối quan ngại ông bị nhà lãnh đạo Nga thao túng.

Trong khi đó, các nhà phân tích Nga cho rằng, thông tin về hội nghị thượng đỉnh Nga – Mỹ lần hai được công bố ngay trước cuộc gặp giữa ông Trump với ông Zelensky là một động thái mạnh mẽ của Moscow và một bước ngoặt thú vị trên con đường đàm phán.

Bên cạnh đó, việc Nga và Mỹ nhất trí tổ chức hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai cũng cho thấy mối quan hệ cá nhân tốt đẹp vẫn tồn tại giữa ông Putin và ông Trump.

Ông Vadim Kozyulin, Học viện ngoại giao Nga cho biết: “Bất chấp tất cả những vấn đề nan giải xoay quanh việc giải quyết xung đột ở Ukraine, hai nhà lãnh đạo vẫn thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau và công khai bày tỏ thiện chí thỏa hiệp. Điều này cho thấy, ít nhất là trong nhiệm kỳ của ông Trump, sẽ không có sự leo thang đáng kể nào giữa Moscow và Washington.”

Đáng chú ý, cuộc điện đàm diễn ra vào đêm ngay trước chuyến thăm Washington của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong bối cảnh trước đó, khả năng chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Kiev đã được thảo luận tích cực. Sau cuộc điện đàm, giới quan sát tin rằng ông Trump sẽ không bàn giao tên lửa Tomahawk cho Ukraine, ít nhất là trong ngắn hạn.

Budapest - địa điểm tiềm năng cho hội nghị thượng đỉnh

Theo đề xuất của Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhận được sự đồng thuận từ Tổng thống Nga Vladimir Putin, thủ đô Budapest của Hungary có thể trở thành địa điểm tổ chức thượng đỉnh Nga - Mỹ lần thứ hai. Theo đài RBC của Nga, việc lựa chọn Budapest - thủ đô Hungary, làm nơi tổ chức hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga lần thứ hai không chỉ mang yếu tố địa lý, mà còn phản ánh vị thế “trung lập đặc biệt” của nước này giữa căng thẳng Nga - phương Tây.

Điện Kremlin và Nhà Trắng cùng xác nhận Budapest đang được cân nhắc là nơi diễn ra cuộc gặp tiếp theo giữa hai tổng thống Nga và Mỹ. Người phát ngôn Điện Kremlin cho biết Tổng thống Putin và Thủ tướng Hungary Viktor Orban đã điện đàm vào ngày 17/10 để thảo luận về hội nghị thượng đỉnh sắp tới và ông Orban đã nói rằng Hungary sẵn sàng đăng cai sự kiện này.

Truyền thông Nga cho biết ý tưởng tổ chức cuộc gặp tại Budapest xuất hiện từ tháng 8, khi ông Trump thúc đẩy khả năng tổ chức một hội nghị ba bên giữa ông và hai nhà lãnh đạo Nga, Ukraine. Trước đó, Moscow thường bác bỏ việc tổ chức đàm phán ở các thủ đô châu Âu khác, do Liên minh châu Âu (EU) viện trợ vũ khí và trừng phạt Nga.

Theo đài RBC, việc chọn Budapest phản ánh vị thế đặc biệt của Hungary - quốc gia thành viên của cả EU và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nhưng lại có chính sách độc lập với Brussels.

Trong vấn đề xung đột ở Ukraine, Thủ tướng Orban liên tục kêu gọi giải pháp hòa bình và chỉ trích EU vì cung cấp vũ khí cho Kiev. Bên cạnh đó, Hungary không gửi vũ khí cho Ukraine và nhiều lần ngăn chặn các gói trừng phạt nhắm vào Moscow.

Một lý do khác khiến Budapest trở thành lựa chọn phù hợp là việc Hungary đã chính thức rút khỏi Tòa án Hình sự quốc tế (ICC) hồi đầu năm nay. Nhờ đó, nước này không bị ràng buộc bởi lệnh bắt giữ Tổng thống Putin do ICC ban hành tháng 3/2023. Chính phủ Hungary trước đó cũng tuyên bố không công nhận điều khoản cho phép bắt giữ nguyên thủ nước ngoài, cho rằng điều đó vi phạm hiến pháp nước này. Trong bối cảnh ấy, Hungary được nhận định là “địa điểm duy nhất ở châu Âu còn đủ trung lập” để tổ chức cuộc gặp.

Theo giới quan sát, thượng đỉnh Trump-Putin lần thứ 2 sẽ là cơ hội để hai bên phối hợp lập trường về xung đột Nga – Ukraine. Sự kiện này có thể mở đường cho một thỏa thuận ngừng bắn giữa hai bên tham chiến, tiếp tục trao đổi tù binh, hồi hương trẻ em và các tuyên bố về việc gia hạn Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới (New START). Nếu hai bên đạt được một thoả thuận, tác động có thể lan toả và Budapest sẽ trở thành bước đệm quan trọng cho việc duy trì động lực ngoại giao. Thành công này sẽ tạo áp lực lên các bên khác để EU, NATO và Ukraine xem xét điều chỉnh chiến lược. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, cần vượt qua nhiều rào cản khi niềm tin giữa hai bên vốn đã bị xói mòn, lợi ích chiến lược mâu thuẫn về Ukraine, và áp lực từ các đồng minh châu Âu và Kiev. Nếu không kiểm soát được những yếu tố này, cuộc gặp có thể trở thành một sự kiện hình thức nhiều hơn là bước đột phá thực chất.